ଆଜିର ଏକାଙ୍କିକା

ମରୀଚିକାର ଢେଉ

ବିପିନ

–

ରେଭେନ୍ୟୁ ଅଫିସ୍‌ ହେଡ଼କ୍ଳର୍କ

ଯମୁନା

–

ବିପିନଙ୍କ ସ୍ତ୍ରୀ

ରାଧାଶ୍ୟାମ

–

ପୂର୍ତ୍ତବିଭାଗ କିରାନୀ

ନଳିନୀ

–

ରାଧାଶ୍ୟାମଙ୍କ ସ୍ତ୍ରୀ

ଡାକ୍ତର

–

ଚୌଧୁରୀ

ନରହରି

–

ଜଣେ ଗ୍ରାମବାସୀ

ଭଙ୍ଗା ସଂସାର

ମୋହନ

–

ମରୁଡ଼ିଗ୍ରସ୍ତ ସୁନାପଲ୍ଲୀର ବୃଦ୍ଧ

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ମୋହନଙ୍କର ୧୬ ବର୍ଷର ଝିଅ

ମକରା, ଶଙ୍କରା ଓ ଚକରା

–

ତିନି ଜଣ ଗ୍ରାମବାସୀ

ପୋଷ୍ଟମ୍ୟାନ

ଡାୟମଣ୍ଡ ହାର

ସୁକାନ୍ତ ବାବୁ

–

ତହସିଲଦାର

ସୁମିତ୍ରା

–

ସୁକାନ୍ତଙ୍କର ସ୍ତ୍ରୀ

ମହେନ୍ଦ୍ରନାଥ

–

ବି.ଡ଼ି.ଓ

ମନୋରମା

–

ମହେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସ୍ତ୍ରୀ

ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ ବାବୁ

–

ଷ୍ଟେନୋଗ୍ରାଫର

ଚାରୁ

–

ରାଧାଗୋବିନ୍ଦଙ୍କ ସ୍ତ୍ରୀ

ଦୀନୁ

–

ସୁକାନ୍ତଙ୍କର ଚାକର

[ବିପିନ ବାବୁଙ୍କ ଘର । ସମୟ-ପୂର୍ବାହ୍ନ ଦଶ ଘଣ୍ଟା । ବିପିନ ବାବୁ ରେଭେନ୍ୟୁ ଅଫିସ୍‌ର ହେଡ଼କ୍ଳର୍କ । ଅଫିସ ଯିବାକୁ ତରତର ହେଉଛନ୍ତି । ପରଦା ଉଠିବା ପରେ ଦେଖାଗଲା, ଗୋଟିଏ ହାତରେ ଛତା ଓ ଅନ୍ୟ ହାତରେ ଫାଇଲ୍‌ ଦୁଇ ତିନୋଟି ଧରି ସେ ଏପାଖ ସେପାଖ ହେଉଛନ୍ତି ।]

ବିପିନ

–

ହଇରେ, ଏ ଟୁନା ! ଏଇ ଟେବୁଲ ଉପରେ ମୋ ଚଷମାଟା ଥିଲା, କୁଆଡ଼େ କିଏ ରଖିଲ ? ଅଫିସ ବେଳ ହେଲାଣି । ମୁଁ ଅଫିସ ଯିବି ନା, ଏଠାରେ ବସି ଚଷମା ଖୋଜୁଥିବି !

ଟୁନା

–

ବାପା ! ମୁନା, କୁନା ଏଠାରେ ବସି ଖେଳୁଥିଲେ । ଦେଖୁନ, ଏ ଘରଯାକ କିମିତି ଛିଣ୍ଡା କାଗଜ, ମୁଢ଼ି, ଚିନାବାଦାମ ଚୋପା ଜମା କରିଛନ୍ତି ?

ବିପିନ

–

ତୁ ମନା କଲୁ ନାହିଁ ? ମାସକ ତଳେ ଥରେ ଚଷମାଟା ଭାଙ୍ଗିଲ ଯେ, ତିରିଶ ଟଙ୍କାରେ ପଡ଼ିଲି । ପୁଣି ଏଇଟା ବି ଭାଙ୍ଗ । ତୁମେସବୁ ତ ମଠରେ ଖାଉଚ, ଚାଉଳ ଦର ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝିବ ? ଗୁଡ଼ିଏ ଅଜବ୍‌ ପିଲା କୋଉଠିକାର ! ପାଠଶାଠ ପଢ଼ିବେ କଣ, ସବୁବେଳେ ଖାଲି ଖେଳ, ତାମସା, ମରାମରି, ଧସ୍ତାଧସ୍ତି ଚଲେଇଛନ୍ତି ।

ମୁନା

–

(ପ୍ରବେଶ କରି) ବାପା ! ମୋ ପାଇଁ ଅଙ୍କ ବହିଟାଏ ଆଣି ଦେବାକୁ ତୁମକୁ ମାସେ ହେଲା କହିଲିଣି । ତୁମେ ମୋଟେ ଶୁଣନା । ମୁଁ ତେଣେ କ୍ଳାସରେ ସାର୍‌ଙ୍କଠାରୁ ମାଡ଼ ଗାଳି ଖାଉଚି । (କାନ୍ଦ କାନ୍ଦ ହୋଇ) ବାପା, ମୁଁ ଆଜିଠାରୁ ଆଉ କ୍ଳାସକୁ ଯିବିନି ।

ବିପିନ

–

ଏଁ, କ’ଣ କହିଲୁ ? କ୍ଳାସକୁ ଯିବୁନି ? ପାଠ ବହୁତ ହେଇଗଲା–ଯିବୁ କାହିଁକି ? କି ରେ, ସବୁ ବହି ତ ଆଣିଲି । ଅଙ୍କ ବହିଟାଏ ନାହିଁ ବୋଲି ଯିବୁନି ! ହଉ, ଏଥର ଦରମା ପାଇଲେ, ଆଗ ତୋ ବହିଟା କିଣିଲେ ପଛେ ଯାଇ ଅନ୍ୟ କୋଉ କଥା । ହଁ କହିଲୁ, ମୋ ଚଷମାଟା କିଏ ରଖିଚ ?

ମୁନା

–

ବାପା ! କୁନା ଆଉ ରୁନା ଚଷମାଟା ଲଗାଇ, ତୁମେ ଯେମିତି କଣେଇ କରି ଚାହିଁ ଫାଇଲପତ୍ର ଦେଖ, ସେମିତି ଏଠି ବସି ଫାଇଲପତ୍ର ଦେଖୁଥିଲେ–ତାଙ୍କୁ ପଚାର ।

ବିପିନ

–

(ହଠାତ୍‌ ପକେଟକୁ ଚାହିଁ) କି ରେ ରୁନା, କଲମଟା ମଧ୍ୟ ନାହିଁ ତ ? ତୁମେସବୁ ମତେ କାହିଁକି ଏମିତି ହଇରାଣ କରୁଚ ? ଆଉ କାହା ଘରେ ପିଲା ଅଛନ୍ତି ନା ତୁମେ ଖାଲି ଏ ଘରେ ପିଲାପଣିଆ ଦେଖେଇ ହଉଚ ?

ରୁନା

–

ବାପା, ମୁଁ ମୋଟେ କଲମ ଦେଖିନି ।

(ଏତିକିବେଳେ ଝୁନା ଓ ଭୁନା ଆସି ପହଞ୍ଚିଲେ)

ଭୁନା

–

(କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି) ବାପା ! ମତେ ଝୁନାଭାଇ ମାଇଲା ।

ବିପିନ

–

ଭଲ କରିଚି, ବେଶ୍‌ କରିଚି । (ବିରକ୍ତ ହୋଇ) କି ରେ ଝୁନା, କାହିଁକି ତାକୁ ମାଇଲୁ ?

ଝୁନା

–

ନାଇଁ ବାପା, ମୁଁ ତାକୁ ମାରିନି । ଓଲଟି ସେ ମତେ ଚିମୁଟି ଚିମୁଟି କରି ତୁମ ପାଖରେ ଆସି କାନ୍ଦୁଚି । ଦେଖିଲ ବାପା, କେମିତି ମଳିଚମ ବାହାର କରି ଦେଇଚି !

(ଏତିକିବେଳେ ଛଅଟିଯାକ ପିଲା ଏକା ସଙ୍ଗେ ବିଭିନ୍ନ ଜିନିଷ ପାଇଁ ଅଳି କଲେ । କିଏ ବିସ୍କୁଟ ପାଇଁ, କିଏ ପ୍ୟାଣ୍ଟ ପାଇଁ, କିଏ ସାର୍ଟ ପାଇଁ, କିଏ ପେନ୍‌ସିଲ ପାଇଁ, କିଏ ଖେଳନା ପାଇଁ ତ ଆଉ କିଏ ଖାତା ପାଇଁ । ପିଲାଙ୍କ ପାଟିତୁଣ୍ଡ, ହୋ ହୋ ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ଯମୁନା ଦେଈ ଆସି ପହଞ୍ଚିଲେ ।)

ଯମୁନା

–

ତୁମେ ଏ ଯାଏଁ ଅଫିସ ଯାଇନାହଁ ?

ବିପିନ

–

କିମିତି ଯିବି କହିଲ ? ଯାଇ ବା କ’ଣ କରିବି ? ଖୋଳରେ ଚଷମା ନାହିଁ କି ପକେଟରେ କଲମ ନାହିଁ । ଆଖି ଦୁଇଟାକୁ ଘରେ ଛାଡ଼ିଯାଇ ଅଫିସରେ ଖାଲି ଅଣ୍ଡାଳି ହେବି ସିନା !

ଯମୁନା

–

ମତେ ତା ହେଲେ କାହିଁକି ନ’ଟା ବେଳୁ ତରତର କରୁଥିଲ ? ମଣିଷ କାଳି-ଅନ୍ଧାରରୁ ଉଠି ସବୁ କାମ କରି କରି ମରୁଚି । ଆଠ ଦଶଟା ଛୁଆଙ୍କ ଜଞ୍ଜାଳ କଣ କମ୍‌ କଥା ! କେତେ କହିଲି, ଗୋଟେ କାହାକୁ ଆଣ-ମତେ କାମଦାମରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ । ମୋଟେ ଶୁଣିଲନି । ତେଣେ ଦୁଇ ଦୁଇଟା ବାଧିକା ପଡ଼ିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପାଇଁ ବାର୍ଲି ବା ସାଗୁ ହେବ । ନାହିଁ, ନାହିଁ, ମୁଁ ଆଉ ପାରିବିନି ।

ବିପିନ

–

ତୁମେ ସମସ୍ତେ ମତେ ଏମିତି କାହିଁକି କଲବଲ କରୁଛ କହିଲ ? ଏ ଛୁଆସବୁ କିଏ କେତେ କ’ଣ ବରାଦ କରି ମୁହଁକୁ ଶୁଖାଇ ବସିଥିବା ବେଳେ, ତୁମେ ସେମାନଙ୍କ ସଙ୍ଗେ ମିଶି ଗୋଟେ କାହାକୁ ଆଣିବାକୁ ପୁଣି ବରାଦ କଲଣି । ଆଚ୍ଛା ଯମୁନା, ତୁମେ ତ ଜାଣ ନୂଆ ହାକିମଙ୍କ କଥା । ଟିକିଏ ଡେରି ହେଲେ ଦିନଯାକ ଚିଡ଼ି ଚିଡ଼ି ହେଉଥିବେ ।

ଯମୁନା

–

ମଲା, ମଲା, ଅଫିସର ହେଡ଼କ୍ଳର୍କ ତୁମେ । ତୁମଠି ଏତେ ନିଘା ଲାଗିଯାଇଛି କାହିଁକି ? ଆହୁରି ତ ବାର କି ତେର କିରାନୀ ଅଛନ୍ତି । ଦିନ ନ’ରୁ ଯାଇ ରାତିକୁ ଆସିବ । ସେଥିରେ ପୁଣି ହାକିମ ଚିଡ଼ି ଚିଡ଼ି !

ବିପିନ

–

ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝିବ ଯମୁନା ଅଫିସ କଥା ? ହାକିମ ସିଏ । ଯାହା କହିବେ, ତାହା ନ କରିବାକୁ କଣ ଆମର ଚାରା ଅଛି ? ନ ହେଲେ ଅବସ୍ଥା ଶେଷ ହୋଇଯିବ ଯେ !

ଯମୁନା

–

କଅଣ ହେଇଯିବ ସେଇଠୁ ?

ବିପିନ

–

ବଦଳି, ବଦଳି । ଆଉ ଏ କଟକରେ ରହିବା କଥା ହବନି ।

ଯମୁନା

–

ମଲା ମୋର, ଭାସିଯିବ ସେଇଠୁ ? ଯୋଉଠିକି ଗଲେ ତ ଢିଙ୍କି ଧାନ କୁଟିବ ।

ଟୁନା, ମୁନା, କୁନା

–

ବାପା ! ତୁମର ବଦଳି ହେଇଗଲା ?

ବିପିନ

–

ଆରେ ନାହିଁ ମ, ମୋ ବଦଳି କିଏ କରିବ ?

ଟୁନା

–

ତୁମେ ଏଇନେ କହିଲ ଯେ !

ବିପିନ

–

ନାହିଁ ମ, କଥା ପଡ଼ିଥିଲା ଯେ କହୁଥିଲି ।

ଯମୁନା

–

ହଁ, ଟୁନା ! ତୁମେସବୁ ଯାଅ । ବେଳ ହେଲାଣି, ଖାଇପିଇ ସ୍କୁଲକୁ ଯିବ । ହେଇଟି ଚାହାଁ–ଭାତ, ଡାଲି, ତରକାରୀ ଅଲଗା ଅଲଗା ଡେକ୍‌ଚିରେ ଅଛି-। ନିଜେ ନିଜେ ବାଢ଼ି ଆଣିବ । ଯିଏ ଯେତିକି ଖାଇବ, ସେତିକି ଆଣିବ । ଅଯଥା କିଛି ଖଲିରେ ଛାଡ଼ି ନଷ୍ଟ କରିବ ନାହିଁ । (ଛୁଆମାନେ ଚାଲିଗଲେ)

ବିପିନ

–

ତୁମେ ଗୋଟେ ବେଶ୍‌ ସୁବିଧା କରିଚ ତ ଯମୁନା ! ଭଲ ଭଲ । ପିଲାମାନେ କେବଠୁ ଏମିତି କରୁଚନ୍ତି ?

ଯମୁନା

–

ଏଇ ସପ୍ତାହେ ହେଲା ଆରମ୍ଭ କରିଚି । କେହି ତ କାହା ସାଙ୍ଗରେ ଖାଇବାକୁ ରାଜି ନୁହନ୍ତି, ଆଉ ଉପାୟ କଣ ? ଖଲିପତ୍ର ଓ ଗିନା ଥୁଆ ହୋଇଚି । ନିଜେ ବାଢ଼ି ଆଣିବେ ଓ ଖାଇବେ । ଯାହାର ଯେତିକି ଦରକାର, ସେ ଏବେ ଠିକ୍‌ ସେତିକି ଆଣୁଚନ୍ତି । ପ୍ରଥମ ଦିନେ ଦୁଇ ଦିନ ଜାଣି ପାରିଲେ ନାହିଁ । କମ୍‌ ବେଶି ଆଣି ଅସୁବିଧାରେ ପଡ଼ିଲେ; ମାତ୍ର ଏବେ ଆଉ ସେପରି ହେଉନି । ଠିକ୍‌ କଣ୍ଟିଲା ପରି ସେମାନେ ନିଜ ନିଜର ଭାତ, ଡାଲି ଆଣିପାରୁଛନ୍ତି ।

ବିପିନ

–

ଏ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବାସ୍ତବରେ ଗୋଟିଏ ଉତ୍ତମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।

ଯମୁନା

–

ଛଅ ଛଅ ଜଣଙ୍କୁ ବଢ଼ାବଢ଼ି କରିବାରେ ମୁଁ ବିଶେଷ ହଇରାଣ ହେଉଥିଲି । ଏବେ ଆଉ ସେମିତି ଅସୁବିଧା ହେଉ ନାହିଁ । ରାନ୍ଧିବାଢ଼ି ଥୋଇଦେଲେ ଚଳିଲା । ଖାଲି ଖାଦ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟ ଯେପରି ନଷ୍ଟ ନ ହୁଏ, ସେଥିପ୍ରତି ଟିକିଏ ନଜର ଦେବା କଥା ।

ବିପିନ

–

ଆଚ୍ଛା, ଏ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଥମେ କିଏ ଚାଲୁ କଲା, ଶୁଣେ ? ବହୁ ଭାବିଚିନ୍ତି ସେ ଏହା କରିଛନ୍ତି ନିଶ୍ଚୟ ।

ଯମୁନା

–

ତୁମେ କାହିଁକି ଜାଣିବ ଏ ସବୁ ? ଭଲମନ୍ଦ ଦିନ ତୁମର ନାହିଁ କି ଛୁଟି–ଅଛୁଟି ମଧ୍ୟ ନାହିଁ । ଖା’ସେ ଧାଇଁବ ଅଫିସକୁ । ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବ କିଏ କେଉଁଠି ଅଛନ୍ତି–କାହା ଘରକୁ ଟିକିଏ ଯିବା, ଏ କଥା ନାହିଁ । ଏଇଠି ହରି ଭାଇ ଅଛନ୍ତି ଯେ, ତାଙ୍କ ଘରକୁ ଯିବାକୁ ମଧ୍ୟ ତୁମକୁ ଟିକିଏ ବେଳ ମିଳୁନି । ତୁମେ ଛୁଟିଦିନରେ ଅଫିସ ଧାଇଁଲେ, ମୁଁ ଧାଏଁ ଭାଇ ଘରକୁ । ଆମର ସିନା ଆଠୋଟି, ହେଲେ ତାଙ୍କର ସବୁତକ ଏଗାର । ତାଙ୍କ ଘରେ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦେଖିଲି । ମନକୁ ଖୁବ୍‌ ପାଇଲା । ତେଣୁ ଆମ ଘରେ ସେହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଚାଲୁ କରିଦେଲି ।

ବିପିନ

–

ଯାହାହେଉ, ତୁମ ଭାଇ-ଭାଉଜ ପରିବାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଯୋଜନାକୁ ଠିକ୍‌ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରୁଛନ୍ତି । ତାଙ୍କୁ କହ, ଡଜନ ପୂରାଇ ଦିଅନ୍ତୁ । ଆଉ ଗୋଟେ ବାକି କାହିଁକି ?

ଯମୁନା

–

କେଡ଼େ ନିଲ୍ଲଜ ମ ତୁମେ ? ଚାଲୁଣୀ ଛୁଞ୍ଚିକୁ କହୁଚି କଣ ନା, ତୋର ଗୋଟେ ଜଳା ଅଛି । ନିଜର ସହସ୍ର ଜଳା କଥା ତୁମକୁ ଦେଖାଯାଉନି ! ହଜାରବାର ତୁମକୁ କହିଲିଣି–ଯାହା ହବାର ହେଇଗଲା, ଏଣିକି ଟିକିଏ ହୁସିଆର ରହ । ଟିକିଏ ଭଲା ମୋ କଥା ଶୁଣୁଛ ? ଦହଗଞ୍ଜ ହେଇ ମୁଁ ମରିଯାଉଚି । ରାତିରୁ ରାତିଯାଏଁ ଖଟି ଖଟି ମୋର କଣ୍ଟା ରହିଲାଣି । ମୋ ପ୍ରତି ତୁମର ଟିକିଏ ଦୟା ବିକଳ ଅଛି ? କ’ଣ ତୁମ ବିଚାର କେଜାଣି ? ମୁଁ ମରିଗଲେ ତ ତୁମକୁ ଭଲ ହବ !

ବିପିନ

–

ନା, ନା, ମରିବା ନାଁ ଧରନି ଯମୁନା, ସେ କଥା କହନି । ଆଉ ଯାହା କହିବ ପଛେ........

ଯମୁନା

–

ମୁଁ କିମିତି ବଞ୍ଚିବି, ତୁମେ କହୁନ ! ରୋଗ ତ ଏ ଘରେ ବସାବାନ୍ଧି ରହିଚି । ୟାକୁ ଜର ତ, ତାକୁ ମୁଣ୍ଡବଥା । କାହାର ଝାଡ଼ା ତ, ଆଉ କାହାର ପେଟମୋଡ଼ା । ରାତିତମାମ ଅନିଦ୍ରା । ଏଣେ ଦିନଯାକ କାମରେ ବିଶ୍ରାମ ନାହିଁ । ସବୁବେଳେ ଏପରି ଅଶାନ୍ତିରେ କେତେ କାଳ ଆଉ ବଞ୍ଚିବି ? ତୁମର ତୁମେ ଏଣିକି ଏ ଘର ସମ୍ଭାଳ ତୁମ ପିଲାଙ୍କୁ ନେଇ । ମୁଁ କିଛିଦିନ ପାଇଁ ଚାଲିଯାଉଚି ଭାଇ-ଭାଉଜଙ୍କ ପାଖକୁ ।

ବିପିନ

–

ହଁ, ହଁ, ଠିକ୍‌ ଜାଗାଟେ ବାଛିଚ । ତାଙ୍କର ତ ନମ୍ୱର ଲାଗିଛି–ଏକରୁ ଏଗାର ଯାଏ । ସେଇଠି ବହୁତ ସମୟ ମିଳିବ ବିଶ୍ରାମ ନେବାକୁ । ଯାଅ, ମୁଁ ମଧ୍ୟ ଗୋଟେ ସ୍ଥାନ ବାଛି ରଖିଛି ।

ଯମୁନା

–

ଏଁ, ତୁମେ ବି ଯିବ ?

ବିପିନ

–

ହଁ, ଗୋଟେ ମଠ ଯୋଗାଡ଼ କରିଚି । ଚାକିରୀ ବାକିରୀ ଛାଡ଼ି ସେଇଠି ବସିବି । ଅରୁଆ ଖାଇ, ଗେରୁଆ ପିନ୍ଧି, ଦିନରାତି ହରିନାମ ନେବି ।

ଯମୁନା

–

ଆଉ ପିଲାମାନେ ?

ବିପିନ

–

ପିଲାମାନେ ! ତାଙ୍କୁ ଆଉ ଗୋଟେ କୋଉଠିକି ପଠାଇ ଦେବା । ଏବେ ଏହି ସହରରେ ଗୋଟେ ଅନାଥାଶ୍ରମ ନୂଆ କରି ଖୋଲିଛି । ସେଠାକୁ ପଠାଇଦେଲେ କ’ଣ କ୍ଷତି ହେବ ?

ଯମୁନା

–

ମୁହଁକୁ ଲାଜ ଥିଲେ ତୁମେ ଏ କଥା କହନ୍ତ ? ମୋ ପିଲାମାନେ ଯିବେ ଅନାଥାଶ୍ରମକୁ ?

ବିପିନ

–

ଉପାୟ କ’ଣ ଅଛି କହୁନ ? ତୁମେ ତ ଯିବ ଭାଇଭାଉଜଙ୍କ ପାଖକୁ–ମୁଁ ଯିବି ମଠକୁ । ଆଉ ପିଲାଏ ସେଠାକୁ ନ ଯାଇ ଯିବେ କୁଆଡ଼େ ?

(ଏତିକିବେଳେ ପିଅନ ଶିବ ଆସି ପହଞ୍ଚଲା । ବଡ଼ ବାବୁ, ବଡ଼ ବାବୁ କହି ଭିତରକୁ ପଶିଆସିଲା । ତାକୁ ଦେଖି–)

ବିପିନ

–

କି ରେ ଶିବ ! କୁଆଡ଼େ ଆସିଲୁ ?

ଶିବ

–

ଆଜ୍ଞା, ସାହେବ ଆଜି ଟୁରରେ ଯିବେ । ଡକାଇ ପଠାଇଚନ୍ତି–ଶୀଘ୍ର ଆସନ୍ତୁ-।

ବିପିନ

–

ହଁ, ହଁ, ତୁ ଚାଲ । ମୁଁ ସାଇକେଲରେ ଯାଉଚି । (ଯମୁନାଙ୍କ ଆଡ଼କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି) ବୁଝିଲ ଯମୁନା, ମୁଁ ଚାଲିଲି ମଠକୁ । ଖାଲି ଗେରୁଆ କପଡ଼ା କେଇଖଣ୍ଡ, ରୁଦ୍ରାକ୍ଷ ମାଳିଟାଏ ଓ ପଡ଼ିଶା ଘରୁ ମାଗି ମିରିଗ ଛାଲଟି ପଠାଇଦେବ । (ବିପିନ ଚାଲିଗଲେ) ପରେ ପରେ ହସି ହସି ଯମୁନା ଦେଈ ଚାଲିଯାଉଥିବା ବେଳେ କହିଲେ–ଅଲାଜୁକ ମଣିଷ କୋଉଠିକାର !

(ପରଦା)

[ପୂର୍ବବିଭାଗ କିରାନୀ ରାଧାଶ୍ୟାମ ବାବୁଙ୍କ ଘରର ଅଳିନ୍ଦ–ତାଙ୍କର ବୟସ ପାଖାପାଖି ୪୫ । ସେ ଜଣେ ଅତି ନିରୀହ, ସରଳ ଓ ଅମାୟିକ ଲୋକ । ତାଙ୍କର ଦ୍ୱିତୀୟ ପକ୍ଷ ସ୍ତ୍ରୀ ନଳିନୀ ଘର କାମରେ ବ୍ୟସ୍ତ । ରାଧାଶ୍ୟାମ ବାବୁ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ଖେଳନା ସାହାଯ୍ୟରେ ଖେଳାଉଥିଲେ । ସାନ ଛୁଆ ଦୁଇଟିଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ବଡ଼ଟିକୁ ୨ ବର୍ଷ ଓ ଅନ୍ୟଟିକୁ ୧ ବର୍ଷ । ଦୁଇଟିଯାକ ଛୁଆ କାନ୍ଦୁଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ସେ ଗୀତ ଗାଇ ବୋଧ କରୁଥିଲେ ।]

ରାଧାଶ୍ୟାମ

–

ଧୋ ରେ ବାଇଆ ଧୋ,

ଯାହା ବାଡ଼ିପଟେ ଗହଳ ମାଣ୍ଡିଆ

ତା ପଟାଳିରେ ଶୋ ।

ଦେଖରେ ବୁଢ଼ା ହାତୀ ଆସିଲା–ହେଇ ଘୋଡ଼ା ଆସିଲା ।

(ତଥାପି ପିଲାଙ୍କର କାନ୍ଦବୋବାଳି ବନ୍ଦ ହେଲା ନାହିଁ । ଆର ପାଖରୁ ନଳିନୀ ଦୌଡ଼ି ଆସିଲେ)

ନଳିନୀ

–

(ଛୋଟ ଛୁଆଟିକୁ କୋଳକୁ ଉଠାଇ ନେଇ) ମୋ ବାପାଟା ରେ-ମୋ ସୁନାଟା ରେ-ନାଇଁ, ନାଇଁ । (ପିଲାଟି ଚୁପ୍‌ ହୋଇଗଲା) ପିଲାକୁ ବୁଝାବୁଝି କରି ରଖିଲେ ହେବ ନା-ଖାଲି ଧୋ ରେ ବାୟା ଧୋ କରୁଥିବ ? ଥାଉ ଆଜି ରୋଷେଇବାସ ।

ରାଧାଶ୍ୟାମ

–

ନଳିନୀ ! ଆଜି ପରା କଣ୍ଟ୍ରାକ୍ଟରମାନଙ୍କର ଟେଣ୍ଡର ଗ୍ରହଣର ଶେଷ ତାରିଖ । ସାହେବ କହିଛନ୍ତି–ଘଣ୍ଟାଏ ଆଗରୁ ଅଫିସ ଯିବାକୁ । ମତେ ତାକୁ ଦେଇ ତୁମେ ଟିକିଏ ରୋଷେଇ ଗଣ୍ଡିକ ସାରିଦିଅ ।

ନଳିନୀ

–

ସକାଳ ପହରୁ ଛୁଆ ଦୁଇଟିଙ୍କୁ କନ୍ଦୋଉଚ । ଟିକିଏ ବୁଝାବୁଝି କରି ରଖିଲେ ସିନା ହବ !

ରାଧାଶ୍ୟାମ

–

ନଳିନୀ ! ତୁମେ ବୁଝୁନା କିଛି । ଛୁଆଙ୍କୁ ବୋଧ କରିବାକୁ ତୁମ ପାଖରେ ଅବ୍ୟର୍ଥ ଔଷଧ ଅଛି । ତା ସାଙ୍ଗକୁ ଅଛି ତୁମର ଅସୀମ ଧୈର୍ଯ୍ୟ, ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତି ଓ ଅପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ବାତ୍ସଲ୍ୟ ମମତା । ସେଥିପାଇଁ ତୁମେ ନାରୀ ଓ ମୁଁ ପୁରୁଷ ।

ନଳିନୀ

–

ରଖ, ରଖ, ତୁମ ପୁରୁଷପଣିଆ । ମୋ କପାଳକୁ ତ ସବୁ ସେମିତି ହେଇଚି । ଲୋକ ଅଛନ୍ତି ଯେ–ସବୁ କାମ କରୁଚନ୍ତି । ରୋଷେଇ କରି, ଛୁଆପିଲାଙ୍କ ଜଞ୍ଜାଳ ବୁଝି, ଅଫିସ ଯାଇ, କାହିଁରୁ କେତେ କ’ଣ !

ରାଧାଶ୍ୟାମ

–

ହଁ ନଳିନୀ, ତୁମେ ଠିକ୍‌ କହିଛ । ମତେ ଯଦି କୌଣସି ମତେ ତୁମେ ଆମେରିକା ପଠାଇ ଦିଅନ୍ତ ନା, ତେବେ ସବୁ ସୁବିଧା ହୋଇ ପାରନ୍ତା ।

ନଳିନୀ

–

ଆମେରିକାରୁ କ’ଣ ଏ ସବୁ ଶିଖି କରି ଆସନ୍ତ ?

ରାଧାଶ୍ୟାମ

–

ନାହିଁ ନଳିନୀ, ଶିଖିବା କଥା ନାହିଁ । ମୁଁ ସେଠାରୁ ଫେରିବା ପରେ ତୁମେ ମତେ ଆଉ ଚିହ୍ନିପାରନ୍ତ ନାହିଁ–ମୁଁ ପୁରୁଷ କି ସ୍ତ୍ରୀ । ପୁରୁଷକୁ ନାରୀ କରିବାରେ ସେଠା ଚିକିତ୍ସକ ଯେପରି ଦକ୍ଷ ନା, ମତେ ଠିକ୍‌ ତୁମ ପରି–ନା, ନା, ତୁମଠାରୁ ଆହୁରି ଏକ ଆହୁରି ଏକ ସୁନ୍ଦରୀ ନାରୀ କରି ଦିଅନ୍ତେ-। ମୁଁ ଏଠାକୁ ଫେରିବା ପରେ ତୁମ ପାଖରେ ତୁମ କାମଦାମ କରିବାରେ ଆଦୌ ଅନ୍‌ଫିଟ୍‌ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ ।

ନଳିନୀ

–

ଆଲୋ ମୋ ମା ! ନାଇଁ, ନାଇଁ, ତୁମେ ଆମେରିକା ଯାଇ ସେ ଚିକିତ୍ସକମାନଙ୍କ ସହିତ ଆଦୌ ପରାମର୍ଶ କର ନାହିଁ । ବଡ଼ ବିପଜ୍ଜନକ ସେ ଲୋକଗୁଡ଼ାକ । ବାଘ, ଭାଲୁ ଓ ସାପଙ୍କଠାରୁ ବି ଅଧିକ ଭୟଙ୍କର । ସେ ଦେଶରେ କ’ଣ ଏମିତି କେତେ ପୁରୁଷତ୍ୱ ହରାଇଲେଣି ?

ରାଧାଶ୍ୟାମ

–

ଶହ ଶହ, ନଳିନୀ ! ଶହ ଶହ ।

ନଳିନୀ

–

ଏଁ ଶହ ଶହ ! ତୁମେ ସେଠାକୁ ଯିବା ଦରକାର ନାହିଁ କି ଅଡ଼ୁଆରେ ପଶିବା ଆବଶ୍ୟକ ନାହିଁ । ଏଣିକି ଯେତେ କଷ୍ଟ ହେଉ ପଛେ, ମୁଁ ସବୁ କାମ ତୁଲାଇ ନେଉଥିବି ।

(ଏତିକିବେଳେ ଦାଣ୍ଡ କବାଟରେ ଠକ୍‌ ଠକ୍‌ ଶବ୍ଦ ଶୁଣାଗଲା । ରାଧାଶ୍ୟାମ ଦୁଆର ଖୋଲିଲେ ଓ ବିପିନ ବାବୁଙ୍କୁ ଘର ଭିତରକୁ ଡାକି ଆଣିଲେ ।)

ବିପିନ

–

ରାଧାଶ୍ୟାମ ବାବୁ, ସବୁ ଭଲ ତ ? ପିଲାମାନେ କିପରି ଅଛନ୍ତି ?

ରାଧାଶ୍ୟାମ

–

ହଁ, ଏକ ପ୍ରକାର । କେତେବେଳେ ଯେ କାହାର କ’ଣ ହେଉଛି, କୋଉ ଠିକଣା ଅଛି ? ଆପଣଙ୍କର ସବୁ କୁଶଳ ତ ?

ବିପିନ

–

ମୋ ଭଲମନ୍ଦ ଖବର କ’ଣ ପଚାରୁଛ ? ଭଲ ଶବ୍ଦଟି ମୋ ଭାଗ୍ୟରେ କେତେବେଳେ ନାହିଁ । ମୋ କପାଳରେ ସବୁବେଳେ ଖାଲି ମନ୍ଦ ଲେଖା ଅଛି । କିପରି ଏକ କୁ-ଲକ୍ଷଣରେ ମୁଁ ଘରସଂସାର ଆରମ୍ଭ କଲି ଯେ, ସର୍ବଦା ଅଭାବ, ଅନାଟନ ଓ ଅବ୍ୟବସ୍ଥା ଲାଗିରହିଛି । ପାରିବାରିକ ଅଶାନ୍ତି ସାଙ୍ଗକୁ ଅଫିସରଙ୍କର ହାକିମୀ ଓ କାମରେ ଖଟାଇ ଖଟାଇ ମାରିବା ମନୋବୃତ୍ତି ମତେ ବଡ଼ ବ୍ୟତିବ୍ୟସ୍ତ କରି ପକାଇଲାଣି । ବୁଝିଲ ରାଧାଶ୍ୟାମ, ଆଠୋଟି ଛୁଆ । ଏ ମହଙ୍ଗା ଯୁଗରେ ଦୁଇ ଶହ ଟଙ୍କା ମାତ୍ର ଦରମା ପାଇ କିମିତି ଚଳୁଚି, ମୁଁ ଜାଣେ । ଘରେ, ବାହାରେ, ଅଫିସରେ କୌଣସିଠାରେ ମୋର ଟିକିଏ ହେଲେ ଶାନ୍ତି ନାହିଁ । ସର୍ବତ୍ର ଅଶାନ୍ତି ଭିତରେ ମୋ ମୁଣ୍ଡ ପୂରା ବିଗିଡ଼ିଗଲାଣି ।

ରାଧାଶ୍ୟାମ

–

ଆପଣଙ୍କୁ ଦେଖିଲାକ୍ଷଣି ଅବଶ୍ୟ ତାହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ୁଛି । ଆପଣଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟର ଏତେ ଅବନତି ହୋଇଛି ଯେ, ମୁଁ ପ୍ରଥମେ ଆପଣଙ୍କୁ ଚିହ୍ନି ପାରିଲି ନାହିଁ ।

ବିପିନ

–

ନ ହେବ କିମିତି କହୁନ ରାଧାଶ୍ୟାମ ! କୌଣସି ଦିନ ରାତିରେ ମୁଁ ଟିକିଏ ନିଶ୍ଚିନ୍ତରେ ଶୋଇପାରୁନି । ଖାଇବା ପିଇବା ଠିକଣା ନାହିଁ । ସେମାନଙ୍କ ମୁହଁରୁ ବଳିଲେ ତ ଆମ ପାଟିକୁ ଆସିବ ! ଆଠ ଆଠୋଟି ଛୁଆ । ପାଳି କଲା ପରି ଗୋଟିକ ପରେ ଗୋଟିଏ ଛୁଆ, କେତେବେଳେ ବା ଏକା ସଙ୍ଗରେ ଦୁଇ ଦୁଇଟି ବେମାର ପଡ଼ି ଯାଉଛନ୍ତି । ସେତେବେଳର ଦୁରବସ୍ଥା କଣ କହିବି ? ରାତିଯାକ ବସି ଜାଗର ଜାଳିବା କଥା । ମୋ ଦୁଃଖର ସୀମା ନାହିଁ, ରାଧାଶ୍ୟାମ ବାବୁ ! ସବୁବେଳେ ବାକିରେ ଚାଲିଛି । ପ୍ରାୟ ହଜାର ଯାଏ କରଜ । ପରିଶୋଧର ଉପାୟ ନାହିଁ । ହୁ ହୁ ହୋଇ ବଜାର ଦର ଯେମିତି ତେଜିବାରେ ଲାଗିଛି, ସେଥିରେ ଆମ ପରି ମଝି ମଝିଆ କେବଳ ହନ୍ତସନ୍ତ ହେଉଚନ୍ତି । ରୋକଡ଼ ପଇସା ଗଣି, ନିରୋଳା ଜିନିଷ ଟିକିଏ କ’ଣ ମିଳୁଚି !

ରାଧାଶ୍ୟାମ

–

ନିରୋଳା ଜିନିଷ ଆଜ୍ଞା ସ୍ୱପ୍ନ ହେଲାଣି । ପାଣି, ପବନ ଓ ଆଲୁଅକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ, ମୋର ଯାହା ମନେହେଉଛି–ସବୁ ଖାଲି ଭେଜାଲ ।

ବିପିନ

–

ଏତେ ରୋଗ ଆଉ ସୃଷ୍ଟି ହେବାର କାରଣ କ’ଣ କି ? ଏହି ଭେଜାଲ ଜିନିଷ ସବୁ ବେମାରୀର ମୂଳ । ଆମ ପିଲାବେଳେ ଏତେ କିସମର ରୋଗ ନ ଥିଲା, କି ଏତେ ବୈଦ୍ୟ, କବିରାଜ ଓ ଡାକ୍ତର ନ ଥିଲେ । ଏବକୁ ରୋଗ ଯେତେ, ବଟିକା ସେତେ ଏବଂ ତାକୁ ଚାହିଁ ଚିକିତ୍ସକ । ଚାଉଳ, ଅଟା, ତେଲ, ଘିଅ ଆଉ ମସଲା ମସଲି–ଯାହାକୁ ଛାଡ଼ି ଗୋଟେ ଓଳି ଆମେ ଚଳିପାରିବାନି, ସେ ସବୁ ଖାଲି ମିଶା । ସବୁ ଭେଜାଲ । ମନେହେଉଛି, ଏଇଟା ଯେମିତି ଗୋଟେ ଭେଜାଲ ଯୁଗ । ଆମ ପିଲାସବୁ କିମିତି ଭଲ ରହିବେ କୁହନ୍ତୁ ତ ଏ ସବୁ ଅପମିଶ୍ରିତ ଜିନିଷ ଭିତରେ ? ସେଥିପାଇଁ ଛଅ ଦିନକୁ ନଅ ରୋଗ, କବିରାଜଙ୍କୁ ପଇସା ଯୋଗ । ମନରେ ଶାନ୍ତି ନାହିଁ, କାମରେ ସରାଗ ନାହିଁ କି ଜୀବନ ପ୍ରତି ମଧ୍ୟ ଆସ୍ଥା ନାହିଁ ।

ରାଧାଶ୍ୟାମ

–

ବୁଝିଲେ ବିପିନ ବାବୁ ! ଦରମାତକ ପାଇ ଅଫିସରୁ ଘରକୁ ଫେରିଲା ବେଳେ ବାଟରୁ ହିଁ ସବୁ ଶେଷ । ଶୂନ୍ୟ ପକେଟରେ ଘରକୁ ଫେରି, ଶୁଖିଲା ମୁହଁରେ ଖାଲି ହିସାବଟା ବୁଝାଇଦେବା କଥା । ତେଣିକି ଯେଉଁ ଉଧାରକୁ ସେହି ଉଧାର । ଗଧ ପରି ଖଟି ଖଟି ମରିବା କେବଳ ସାର ହେଉଛି । ଆମେ ତ ନିଜେ ଅର୍ଜନ କରିଛେ, ଆଉ ଭୋଗିବ କିଏ ?

ବିପିନ

–

କଥାଟା ଆପଣ ଠିକ୍‌ ବୁଝିଛନ୍ତି । ଆମରି ଅଫିସରେ ଲୋକ ଅଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ କି ଆମଠାରୁ କମ୍‌ ଦରମା ପାଇ ସୁରୁଖୁରୁରେ ଚଳି ଯାଉଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ପରିବାର ଆମ ପରିବାରଠାରୁ ଛୋଟ । ପରିବାର ଯେତେ ଛୋଟ ହେବ, ତାହାର ସୁଖ ଓ ସମୃଦ୍ଧି ସେତେ ଅଧିକ ହେବ । ତେଣୁ ଛୋଟ ପରିବାର ହିଁ ବାସ୍ତବରେ ସୁଖୀ ପରିବାର । ମୋ ପରିବାର ଏକ୍ଷଣି ଦଶଜଣଙ୍କୁ ନେଇ ଗଢ଼ା । ମୁଁ ମାସରେ ଦରମା ପାଉଥିବା ଦୁଇ ଶହ ଟଙ୍କା ଏହି ଦଶଜଣଙ୍କ ପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ କରୁଛି । ତେଣୁ ଜଣପିଛା ମାସକୁ କୋଡ଼ିଏଟି ଟଙ୍କା ପଡ଼ିଲା । ମାତ୍ର ଚାରିଜଣିଆ ପରିବାର ହୋଇଥିଲେ, ମୁଁ ହୁଏତ ମାସକୁ ପଚାଶ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରି ପାରୁଥାନ୍ତି ।

ରାଧାଶ୍ୟାମ

–

କୋଡ଼ିଏ ଟଙ୍କା ଜାଗାରେ ପଚାଶ ଟଙ୍କା–ଅଢ଼େଇ ଗୁଣ ହେଲା । ତାଳ ତିଳ ତଫାତ୍‌ । ଆପଣ ଯାହା କହନ୍ତୁ ବିପିନ ବାବୁ, ଯୋ ଦିଲ୍ଲୀକା ଲଡ଼ୁ ଖାୟା, ଓ ପସ୍ତାୟା ଯୋ ନେହିଁ ଖାୟା ଓ ଭି ପସ୍ତାୟା । ଲଡ଼ୁ ଖଟା କି ମିଠା, ଲୁଣି ନା ଅଲଣା–ବେଶ୍‌ ଚଖା ସରିଲାଣି । ଆଉ ବେଳ ନାହିଁ । ନେଡ଼ି ଗୁଡ଼ କହୁଣୀକୁ ବୋହିଗଲାଣି ।

ବିପିନ

–

ମୋ ପରିବାରର ଦୁରବସ୍ଥା ପାଇଁ ମୁଁ କେବଳ ଦାୟୀ । ପଞ୍ଚମ ସନ୍ତାନ ପରେ ମୋ ମୁଣ୍ଡରେ ଚେତା ପଶିଲା । ଗୋଟିଏ ଝିଅ ଆଶାରେ ପରିବାର କ୍ରମେ ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଲା । ମୋ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ବାରଣ ସତ୍ତ୍ୱେ ମୁଁ ଆଶାୟୀ ହୋଇ ରହିଲି ଗୋଟିଏ କନ୍ୟା ପାଇଁ । କନ୍ୟାଦାନ ମହାପୁଣ୍ୟ ଏହି ଆଶାରେ ରହି ମୁଁ ଏବେ ଭାସିଯାଉଛି ।

ରାଧାଶ୍ୟାମ

–

ଅନୁଶୋଚନା ଓ ଅନୁତାପ ହିଁ ଆତ୍ମକୃତ ପାପର ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତ୍ତ । ଆମକୁ ଏ ପାପର ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତ ଯଥାଶୀଘ୍ର କରିବାକୁ ହେବ । ସନ୍ତାନ ଈଶ୍ୱରଙ୍କର ଦାନ–ଏ କଥା ଆଉ କହିବାର ସମୟ ନାହିଁ । ଏ ଜଞ୍ଜାଳରୁ ଯଥାଶୀଘ୍ର ମୁକ୍ତ ହେବାକୁ ମୁଁ ଦୃଢ଼ସଂକଳ୍ପ କରିଛି । ଆସନ୍ତା କାଲିଠାରୁ ଏ ବର୍ଷର ପରିବାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପକ୍ଷ ପାଳିତ ହେବ । ଏ ଯୋଜନାକୁ ସଫଳ କରିବା ପାଇଁ, ଏ କେନ୍ଦ୍ରରେ ମୁଁ ହେବି ପ୍ରଥମ ବ୍ୟକ୍ତି ।

ବିପିନ

–

ନା–ନା–ରାଧାଶ୍ୟାମ ବାବୁ ! ସର୍ବାଧିକ ସନ୍ତାନଙ୍କର ପିତା ରୂପେ ଅନ୍ତତଃ ତାଲିକାର ଆଦ୍ୟରେ ମୋ ନାଁ ରହିବା ଉଚିତ ।

(ପରଦା)

[ଏକ ପରିବାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କେନ୍ଦ୍ର । ପରିବାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପକ୍ଷ ପାଳନ ଉପଲକ୍ଷେ ସ୍ଥାନଟି ସୁସଜ୍ଜିତ । ‘ଦୁଇଟି ସନ୍ତାନ ଯଥେଷ୍ଟ’ ‘ଛୋଟ ପରିବାର ସୁଖୀ ପରିବାର’, ‘ସୁଖ ଓ ସମୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ପରିବାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତୁ’ ଇତ୍ୟାଦି ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଚାର୍ଟ ଓ ମଟୋ ଟଙ୍ଗାଯାଇଛି ।

ଏ ପକ୍ଷର ସଫଳତା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କେତେକ ଲୋକ ରୁଣ୍ଡ ହୋଇଛନ୍ତି । ପରଦା ଉଠିବା ପରେ ଦେଖାଗଲା–ଡାକ୍ତର ରଜନୀକାନ୍ତ ଚୌଧୁରୀ ବସିଛନ୍ତି । ସାମନାରେ ଗୋଟେ ବଡ଼ ଟେବୁଲ । ତା ଉପରେ ବିଭିନ୍ନ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଥୁଆ ହୋଇଛି । ଡାକ୍ତର ଚୌଧୁରୀ ଅପରେସନ୍‌ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଆସିଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କର ତାଲିକାକୁ ଦେଖୁଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସର୍ବାଧିକ ସନ୍ତାନଙ୍କର ପିତା ରୂପେ ବିପିନ ବିହାରୀ ବସ୍ତିଆଙ୍କୁ ପାଖକୁ ଡାକିଲେ ।]

ଡାକ୍ତର

–

ଓ, ଆପଣ ତା ହେଲେ ବିପିନ ବାବୁ ?

ବିପିନ

–

ଆଜ୍ଞା, ହଁ ।

ଡାକ୍ତର

–

ଆପଣ କେଉଁ ଅଫିସରେ କାମ କରନ୍ତି ?

ବିପିନ

–

ଆଜ୍ଞା, ଏଇ ସଦର ରେଭେନ୍ୟୁ ଅଫିସ୍‌ର ମୁଁ ହେଡ଼୍‌କ୍ଳର୍କ ।

ଡାକ୍ତର

–

ଆପଣଙ୍କର ମାସିକ ଦରମା କେତେ ?

ବିପିନ

–

ଦୁଇ ଶହ ଟଙ୍କା ଆଜ୍ଞା । ଆମର ଗହଳି କୁଟୁମ୍ୱକୁ ଚାହିଁ ଏ ଟଙ୍କା କିଛି ନୁହେଁ । ତତଲା ଖପରା ଆଜ୍ଞା–ପାଣି ପଡ଼ିଲେ ସେଁ କିନା ସବୁ ଶେଷ ।

ଡାକ୍ତର

–

ବିପଦ ଆପଦକୁ ତ ଆମର କିଛି ସଞ୍ଚୟ ଦରକାର ! ସେ ବାବଦରେ ଆପଣଙ୍କ ସଞ୍ଚିତ ପାଣ୍ଠି ଅନ୍ତତଃ କେତେ ହେବ, ଅନୁଗ୍ରହ କରି ମୋତେ କହିପାରିବେ କି ? କିଛି ଭାବନ୍ତୁନି । ବନ୍ଧୁ ହିସାବରେ ମୋର ବଡ଼ ଆଗ୍ରହ ହେଉଛି ଏ ସବୁ କଥା ଟିକିଏ ଜାଣିବା ପାଇଁ ।

ବିପିନ

–

ଆଜ୍ଞା, ସଞ୍ଚୟ ! କହିଲି ପରା ତତଲା ଖପରା ! ଓଲଟି ଦୁଇ ହଜାର ଯାଏ କରଜ । ତାକୁ କିପରି ଶୁଝିବି, ସେ କଥା ଚିନ୍ତା କରି ରାତିରେ ମୋତେ ନିଦ ନାହିଁ । ନାନା ଦୁଶ୍ଚିନ୍ତା ଯୋଗୁଁ ମୁଁ ମୋ ଛୁଆଙ୍କ ପରି ମଧ୍ୟ ସର୍ବଦା ଅସୁସ୍ଥ ହୋଇପଡ଼ୁଛି । କଣ କରିବି ଆଜ୍ଞା, ଅହରହ ଦରିଦ୍ର ପଞ୍ଚାକ୍ଷର ଜପୁଛି । ଅନନ୍ତ ବାରିଧିର ଅକାତକାତ ଜଳରେ ଆଶ୍ରୟବିହୀନ ହୋଇ ମୁଁ ଭାସୁଛି । ରକ୍ଷା ପାଇବାରେ ରାହା ପାଉନି । କେତେବେଳେ ଯେ ଏ ଜୀବନ-ଦୀପଟି ତେଲ ବିନା ଲିଭିଯିବ......

ଡାକ୍ତର

–

ଆପଣ ଏପରି ଭାଙ୍ଗିପଡ଼ନ୍ତୁନି । ବହୁ ସନ୍ତାନର ପିତା ହେବା ଏ ଯୁଗରେ ଏକ ଅଭିଶାପ ।

ବିପିନ

–

ଜୀବନ୍ତ ମରଣ ଆଜ୍ଞା ! ସବୁବେଳେ ଖାଲି କ୍ରନ୍ଦନ, କୋଳାହଳ ଆଉ ଆର୍ତ୍ତନାଦ । ସତେ ଯେପରି ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଚଡ଼ଚଡ଼ି ଆକାଶରୁ ଓହ୍ଳାଇ ଆସି ମୋ ଘରେ ବସା ବାନ୍ଧିଛନ୍ତି ! ବହୁ ଆଗରୁ ମୋର ସତର୍କ ହେବା ଉଚିତ ଥିଲା । ମୁଁ ମୋ ସହଧର୍ମିଣୀଙ୍କର ଅନୁରୋଧ ତଥା ଅନୁନୟ ବାରମ୍ୱାର ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରି ଆସିଛି । ତେଣୁ ଏହାର କୁ-ପରିଣାମ ଏବେ ମୋତେ ଭୋଗିବାକୁ ପଡ଼ୁଛି ।

ଡାକ୍ତର

–

ଆପଣଙ୍କ ଅନୁତାପ ପାଇଁ ଅଶେଷ ଧନ୍ୟବାଦ । (ସମସ୍ତଙ୍କ ଆଡ଼କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି) ଆପଣମାନେ ବିପିନବାବୁଙ୍କଠାରୁ ଅନେକ କଥା ଶୁଣିଲେ । ଗହଳ କୁଟୁମ୍ୱ ଯୋଗୁ ଅଙ୍ଗେ ନିଭାଇଥିବା ବହୁ କଥା ସେ ଆପଣମାନଙ୍କୁ ଶୁଣାଇଲେ-। ବର୍ତ୍ତମାନ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ସମୟ ହୋଇଯାଇଛି । ମୁଁ ଅପରେସନ୍‌ ଥିଏଟରକୁ ଯାଉଛି । ନାମ ଡକାଗଲା ମାତ୍ରେ ଆପଣମାନେ ଜଣକ ପରେ ଜଣେ ଯିବାକୁ ମୁଁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛି ।

(ଠିକ୍‌ ପରେ ପରେ ଜଣେ ପିଅନ ବିପିନବାବୁଙ୍କୁ ଭିତରକୁ ଡାକି ନେଇଗଲା । ପାଞ୍ଚ ସାତ ମିନିଟ ମଧ୍ୟରେ ବିପିନବାବୁ ଅପରେସନ୍‌ ଶେଷରେ ଫେରିଆସି ଗୋଟିଏ ଚୌକିରେ ବସିବାକୁ ଯିବାବେଳେ ତାଙ୍କର ପଡ଼ୋଶୀ ନରହରି ବାବୁ ପଶିଆସିଲେ ।)

ନରହରି

–

ଆପଣଙ୍କର ଅପରେସନ୍‌ ଶେଷ ହୋଇଯାଇଛି ବୋଧହୁଏ ? ମୁଁ ସିଧା ସିଧା ଗାଁରୁ ଆସୁଛି । ଏହି ଅଧଘଣ୍ଟାକ ତଳେ ଆପଣଙ୍କର ପୁଣି ଗୋଟିଏ ପୁଅ ହୋଇଛି ।

ବିପିନ

–

(ହତାଶ ହୋଇ) ଆପଣ ଠିକ୍‌ କହୁଛନ୍ତି ? ପିପାସିତ ମୃଗ ମରୀଚିକାର ଢେଉରେ ଆତ୍ମହରା ହୋଇ, ନିଜର ତୃଷା ମେଣ୍ଟାଇବାକୁ ଧାଇଁ ଧାଇଁ ଯେପରି ନିରାଶ ହୁଏ, ସେହିପରି ମୋର ପିତୃତ୍ୱର ପରିପୂର୍ଣ୍ଣତା ପାଇଁ ଏକ କନ୍ୟା ଆଶାରେ ପରିବାରର ଜଞ୍ଜାଳକୁ ବହୁଗୁଣିତ କରି ମୁଁ ଶେଷରେ ନିରାଶ ହୋଇଛି । ଆଶା ମରୀଚିକାର ଢେଉ ମୋତେ ଉଦ୍‌ଭ୍ରାନ୍ତ କରିଛି–ମୋତେ ପଥଭ୍ରଷ୍ଟ କରିଛି । (ପରଦା)

[କଳାହାଣ୍ଡି ଜିଲ୍ଲାର ମରୁଡ଼ିଗ୍ରସ୍ତ ଏକ ମଫସଲ ଗାଁ-ସୁନାପଲ୍ଲୀ । ବହୁ ଆଗରୁ ସେ ଅଞ୍ଚଳରେ ସୁନା ଫଳୁଥିଲା । ସବୁଜ ଶସ୍ୟକ୍ଷେତରେ ସୁନାର ଲହଡ଼ି ଖେଳୁଥିଲା । କ୍ରମାଗତ ତିନି ତିନି ବର୍ଷ ମରୁଡ଼ି ଫଳରେ ଗାଁ ଶ୍ରୀହୀନ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ଖାଇବାକୁ ପିଇବାକୁ ନ ପାଇ ଗ୍ରାମବାସୀ କିଏ କୁଆଡ଼େ ଚାଲି ଯାଇଛନ୍ତି । କେତେକ ଚିରଦିନ ପାଇଁ ବିଦାୟ ନେଇଛନ୍ତି । ଗାଁର ମୁଖିଆ ମୋହନ ଜେନା ସାତପୁରୁଷର ଭିଟାମାଟି ଛାଡ଼ି ଯାଇ ପାରିନି । ଅନେକ ଦିନ ଅନାହାର ଫଳରେ ସେ ରୋଗଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ପରଦା ଉଠିବା ପରେ ଦେଖାଗଲା–ମୋହନ ଏକ ଛିଣ୍ଡା ମସିଣାରେ ଅସୁସ୍ଥାବସ୍ଥାରେ ଶୋଇଛି–ପାଖରେ ବସି ଦେହ ହାତ ଆଉଁସି ଦେଉଛି ତାର ୧୬ ବର୍ଷର ଝିଅ–ଲକ୍ଷ୍ମୀ ।]

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ବାପା ! ଦେହ କିମିତି ଲାଗୁଛି ? (ପାଖରେ ଥିବା ଔଷଧ ଶିଶିକୁ ଉଠାଇବାକୁ ଉଦ୍ୟତ) ଔଷଧ ଖାଇବା ସମୟ ହୋଇଗଲାଣି, ଟିକିଏ ଖାଇଦିଅ ।

ମୋହନ

–

ନା ମା, ମୋତେ ତୁ ଆଉ କୌଣସି ଔଷଧ ଦେବା ଦରକାର ନାହିଁ । ଏ ଭଙ୍ଗା ଦେହ, ଭଙ୍ଗା ମନ ଆଉ ଭଙ୍ଗା ସଂସାରକୁ ନେଇ ମୁଁ ବଞ୍ଚିରହିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରୁନାହିଁ । ମାଆ ! ମୋର ମୁକ୍ତି ଦରକାର । ତୁ ମୋତେ ମୁକ୍ତି ଦେଇ ପାରିବୁନି ମା ?

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ଡାକ୍ତର ବାବୁ କହି ଯାଇଛନ୍ତି, ଏ ଔଷଧଟା ଶେଷ ହେଲା ବେଳକୁ ତୁମେ ନିଶ୍ଚୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସୁସ୍ଥ ହୋଇ ଯାଇଥିବ । ସେ ପରା ଆଶା ଦେଇଛନ୍ତି ବାପା ! ମୋ ନିଃଶ୍ୱାସରୁ ତୁମେ ପୁଣି ତୁମର ପୂର୍ବ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଫେରି ପାଇବ । ହଁ, ଟିକିଏ ଆଁ କରିଦେଲ !

ମୋହନ

–

ସଂସାରରେ ବଞ୍ଚି ରହିବାର ଲାଳସା ଆଉ ମୋର ନାହିଁ । ମୋର ଆଖି ଆଗରେ ତୋ ମାଆ ଚାଲିଗଲା । ଗଛ ପରି ଭେଣ୍ଡା ଭାଇଟା ତୋର ମାତ୍ର ଦିନ ଦୁଇ ତିନିଟାରେ ଚାଲିଗଲା । ଏ ବୁଢ଼ା ବାପଟା ତୋର ଛାତିକୁ ପଥର କରି ସେ ସବୁ ସହିଲା । ହେଲେ ମା ! ସହିବାର ତ ଗୋଟେ ସୀମା ଅଛି ?

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ତୁମେ ସେହି ପିଛିଲା କଥାଗୁଡ଼ାକ ଆଉ ମନେପକାଅନି, ବାପା । ସେଥିରେ କିଛି ଲାଭ ନାହିଁ, ଖାଲି ଚିନ୍ତା ହିଁ ସାର ହେବ । ଲୁଣ ହାଣ୍ଡିକୁ ଖାଇଲା ପରି ସେହି ଚିନ୍ତା ତୁମକୁ କଣ୍ଟାସାର କରିଦେଲାଣି । ଅତୀତ, ଅତୀତରେ ହିଁ ମିଳାଇଯାଉ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଏ ସଂକଟରୁ କିପରି ମୁକ୍ତି ମିଳିବ, ସେହି କଥା ହିଁ ଆମର ଚିନ୍ତା କରିବା କଥା ।

ମୋହନ

–

ହଁ ମା, ମୋର ସେହି ମୁକ୍ତି ଦରକାର । ମୋର ବିଶ୍ରାମ ଦରକାର । ଦିନେ, ଓଳିଏ ବା ଛ ମାସ, ବର୍ଷେ ପାଇଁ ନୁହେଁ । ମୋର ଚିର ବିଶ୍ରାମ ଲୋଡ଼ା । ଏହି ଔଷଧ ସାଙ୍ଗରେ ଗୋଳି ମୋତେ ଟିକିଏ ଗରଳ ଦେଇପାରିବୁ ମା ?

(ବୃଦ୍ଧଙ୍କର କଣ୍ଠରୁଦ୍ଧ ହୋଇ ଆସିଲା ଓ ଆଖି ଲୁହ ଛଳଛଳ ହୋଇଗଲା)

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

(କାନ୍ଦ କାନ୍ଦ ହୋଇ) ତୁମେ ଏମିତି ଭାଙ୍ଗିପଡ଼ନି, ବାପା ! ଏ ଭଙ୍ଗାଗଢ଼ା ସଂସାରରେ କାହାର ସଂସାର ଭାଙ୍ଗିରୁଜି ଉଜୁଡ଼ି ଗଲାବେଳେ ଆଉ କାହାର ସଂସାର କେତେ ନୂଆ ରୂପ ନେଇ ଗଢ଼ିଉଠୁଛି । ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଧରି, ମୁଣ୍ଡପାତି ବିଧାତାଙ୍କର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଆମକୁ ସହିବାକୁ ହେବ । ତା ନ ହେଲେ ଆମେ ଜୀବନଯାତ୍ରା ପଥରେ ହାରିଯିବା ସିନା !

ମୋହନ

–

ହଁ ମା, ଆମେ ହାରିଯାଇଛେ । ଜୀବନର ଅସରନ୍ତି ଚଲାପଥର ଅଧା ବାଟ ଅଗ୍ରସର ନ ହେଉଣୁ ଆମେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ପରାଜିତ ହୋଇ ଯାଇଛେ । ଆଉ ଚାଲିବାର ଶକ୍ତି ନାହିଁ, ସାମର୍ଥ୍ୟ ନାହିଁ, ଧୈର୍ଯ୍ୟ ନାହିଁ । ଏହି ଅଧା ବାଟରେ ନିଃସହାୟ ଅବସ୍ଥାରେ କରୁଣ ଆର୍ତ୍ତନାଦ ଛଡ଼ା ଆଉ ଉପାୟ କଣ ଅଛି କହିପାରିବୁ ମା !

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ଭଗବାନ ଭରସା । ସେହି କେବଳ ଏ ଅବସ୍ଥା ସୁଧାରିବେ ସିନା !

ମୋହନ

–

ଭଗବାନ ! ସେ କେବଳ ଛଳନା କରିବା ଜାଣନ୍ତି । ପ୍ରତାରିତ କରିବା ଜାଣନ୍ତି-। ଦୁଃଖ ଉପରେ ଦୁଃଖର ପାହାଡ଼ ଲଦି ଦେଇ ଜିଅନ୍ତା କଲବଲ କରିବାରେ ଆନନ୍ଦ ପାଆନ୍ତି । କାହା ପାଇଁ ସେ କରୁଣା ସାଗର କି କୃପାନିଧି ହୋଇପାରନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ମୋ ପାଇଁ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଠିକ୍‌ ତାର ଓଲଟା । ଅକାତକାତ ଜଳ ମଧ୍ୟକୁ ମୋତେ ସେ ଅତି ଆଶ୍ରୟହୀନ ଅବସ୍ଥାରେ ଠେଲି ଦେଇଛନ୍ତି । ରକ୍ଷା ପାଇବାର ଭେଳା ତ ଦୂରର କଥା, କୁଟା ଖିଅଟାଏ ମଧ୍ୟ ମୁଁ ପାଉନି; ଯାହାକୁ ଆଶ୍ରା କରି ଦଣ୍ଡେ ମୁହୂର୍ତ୍ତେ ଅନ୍ତତଃ ବଞ୍ଚିଯାଆନ୍ତି ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ତୁମେ ଥୟଧର ବାପା । ଏ ଗାଁ ଭୂଇଁ ହସ-କାନ୍ଦରେ ଯେପରି ଫାଟି ପଡ଼ୁଥିଲା, ତାର ସେହି ରୂପ ପୁଣି ଫେରି ଆସିବ । ମରୁଡ଼ି ପ୍ରପୀଡ଼ିତ ଯେଉଁ ଗାଁ ଆଜି ଶ୍ମଶାନରେ ପରିଣତ ହୋଇ ନିଜର ଶିରୀ ହଜାଇ ଦେଇଛି, ସେ ପୁନର୍ବାର ତାର ପୂର୍ବ ଶୋଭା ଫେରି ପାଇବ । ହେଲେ ମୁଁ ଆଉ.....

ମୋହନ

–

ଫେରି ପାଇବୁନି ତୋର ମା ଓ ଭାଇଙ୍କୁ ? ସତରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ, କେଡ଼େ ଅସହାୟ ଅବସ୍ଥାରେ ସେମାନେ ଆମକୁ ଛାଡ଼ିଗଲେ ? ପାଚିଲା ଫଳଟାଏ ମୁଁ, ଗଛରେ ପାଚି ଟହ ଟହ ହେଉଛି । ଟିକିଏ ପବନରେ ଝଡ଼ିପଡ଼ିବି । କିନ୍ତୁ ଭାଗ୍ୟର କି ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ! ପାଚିଲା ଫଳ ଝଡ଼ିବା ଦୂରେ ଥାଉ, କଞ୍ଚାଫଳ ଝଡ଼ିପଡ଼ିଲା । ଏ କଣ ମୋ ପ୍ରତି ଭଗବାନଙ୍କର ନିଷ୍ଠୁର ଅଭିଶାପ ନୁହେଁ ମା ?

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ବାପା, ତୁମେ ପୁଣି ସେହି ହଜିଲା ଦିନଗୁଡ଼ିକର ଘଟଣାକୁ ଖୋଜିବସୁଛ ? ତାକୁ ଭୁଲିଯାଅ ବାପା ! ତୁମକୁ ମୁଁ ନେହୁରା ହୋଇ କହୁଛି–ତୁମ ହାତ ଧରୁଛି-।

ମୋହନ

–

ହଁ ମା, ମୁଁ ସବୁ ପାଶୋରି ଦେବି–ସବୁ ଭୁଲିଯିବି । ପାଶୋରିଦେବା ଯେତେବେଳେ ମନୁଷ୍ୟର ଧର୍ମ, ମୁଁ ସେଥିରୁ ବାଦ୍‌ ପଡ଼ିବି କିପରି ?

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ବାପା ! ଔଷଧ ଟିକିଏ ଖାଇଦିଅ ବୋଲି ମୁଁ କେତେବେଳୁ କହିଲିଣି ! ହେଲେ ତୁମେ ମୋଟେ ଶୁଣୁନା । ଦେଖି, ଟିକିଏ ଆଁ କରିଦିଅ ତ ! ଔଷଧ ଖାଇବାର ସମୟ ଠିକ୍‌ ନ ରଖିଲେ ଡାକ୍ତର ବାବୁ ବିରକ୍ତ ହେବେ । (ମୋହନ ପାଟି ଖୋଲିଲେ ଓ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଗ୍ଳାସରୁ କିଛି ଔଷଧ ଢାଳି ମୋହନକୁ ଖୁଆଇ ଦେଲା) ବାପା ! ଟିକିଏ ଶୋଇପଡ଼ ମୁଁ ବାର୍ଲି ତିଆରି କରିବାକୁ ଯାଉଚି ।

ମୋହନ

–

ହଁ ମା, ଯା । ମୁଁ ଟିକିଏ ବିଶ୍ରାମ ନିଏ ।

(ପରଦା)

[ସୁନାପଲ୍ଲୀ ଗାଁ ପାଖର ଅନ୍ୟ ଏକ ଗାଁ-ପେଟାପଲ୍ଲୀର ଦୁଇ ଜଣ ସମବୟସ୍କ ବ୍ୟକ୍ତି ମକରା ଓ ଶଙ୍କରା କଥାବର୍ତ୍ତା ହୋଇ ଆସୁଥିଲେ । ଅନାହାରରେ ରହି ଓ ଅଖାଦ୍ୟ ଖାଇ ଅକାଳବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ଦୁହିଙ୍କୁ ଗ୍ରାସ କରିଛି । ମକରା ବୟସରେ ବଡ଼ ।]

ଶଙ୍କରା

–

ମକରାରେ ! ଆଉ କେତେ ଦିନ ଏଠାରେ ରହିବା, କହିଲୁ ? ଗାଁ-ଗଣ୍ଡା ସବୁ ଶୂନଶାନ । ବିଲେଇ ପିଲା ବକଟେ ବି କେଉଁଠାରେ ନାହାନ୍ତି । ଆମେ କାହିଁକି ଏଠାରେ ଆଉ ପଡ଼ିରହିଥିବା ?

ମକରା

–

ବୁଝିଲୁ ଶଙ୍କରା ! ମତେ ଆସି ଲାଗପଟ ୪୫ ବର୍ଷ ହେଲା । ହେଲେ ଏମିତି ଅସମୟ ଓ ଅନାଟନ ବେଳ କେବେ ହୋଇ ନଥିଲା । ଲାଗ ଲାଗ ତିନି ବର୍ଷ ହେଲା ମରୁଡ଼ି । କାହା ଘରେ କେତେ ଜିନିଷ କିଏ ସାଇତି ରଖିଚି ଯେ, ଚଳିବ ! ପେଟ ପୋଡ଼ିଗଲେ ତ ଦଣ୍ଡେ ସମ୍ଭଳା ପଡ଼ିବନି, ତିନି ବର୍ଷ କଥା କଣ କହିବା ?

ଶଙ୍କରା

–

ମକରା’ଇ ! ମୂଲପାତି ଅବା କେଉଁଠାରେ କିଛି ମିଳନ୍ତା ! ତା ନାହିଁ । କାମଦାମ ମିଳିଲେ ଅଧା ମୂଲରେ ମୁଁ ଖଟନ୍ତି ଏ ପେଟ ଚାଖଣ୍ଡକ ପାଇଁ ।

ମକରା

–

ଆରେ, ଅଧାମୂଲ କଥା ତୁ କ’ଣ କହୁଛୁ ? ଖାଲି ଖାଇବା ମୁଠାକ ମିଳିଲେ ବି ମୁଁ କାମ କରିବାକୁ ରାଜି ଅଛି । ମିଳୁଛି କେଉଁଠି ? ଜମିବାଡ଼ିରେ ତ ଘାସ କେରାଏ ନାହିଁ, ଆଉ କାମ ମିଳିବ କେଉଁଠୁ ? ଜମିବାଡ଼ି କାମ ହେଲା ଅସଲ କାମ । ତିନି ବର୍ଷ ହେଲା ତ ଚାଷୀକୁଳ ଜମି ମାଡ଼ିଲେନି । ଜମି ଫାଟିଫୁଟି ଆଁ କରି ପଡ଼ିଛି, ଆଉ କାମର ସ୍ୱପ୍ନ ତୁ କାହିଁକି ଦେଖୁଛୁ ?

ଶଙ୍କରା

–

ତୁ ଯାହା କହ ମକରା’ଇ ଆଉ ବେଶି ଦିନ ନୁହେଁ । ଆମ ଭିତରୁ କିଏ କେତେ ମଲେ, ଗଲେ ଓ କିଏ କେତେ ଛତରରେ ପଶିଲେ, ତାର ଇୟତ୍ତା ନାହିଁ । ନିର୍ଜ୍ଜନ ମରୁଭୂମିର ଜନମାନବଶୂନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ପରି ଆମର ଏ ଅଞ୍ଚଳର ଅବସ୍ଥା ଏପରି ହେବ ବୋଲି କିଏ କଳ୍ପନା କରିଥିଲା ?

ମକରା

–

ଖାଲି ଆମ ଏ ଅଞ୍ଚଳ ନୁହେଁରେ, ଶଙ୍କରା ! ରାଜ୍ୟର ଅଧିକାଂଶ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି ଅବସ୍ଥା । କିଏ କାହା ଦୁଃଖ ଓ ଦରଦ ବୁଝିବ ? ଗୋଟେ ଅଞ୍ଚଳରେ ସିନା ଅଭାବ ପଡ଼ିଲେ ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ଯୋଗାଇ ଦେବ, ରାଜ୍ୟଟାର ଅଧିକାଂଶ ଅଞ୍ଚଳର ଅବସ୍ଥା ଏଇଆ । କିଏ କେତେ ଖାଦ୍ୟ ଦରବ ମହଜୁଦ୍‌ କରି ରଖିଛି ଯେ, ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କ ମୁହଁରେ ଆହାର ଦେବ !

ଶଙ୍କରା

–

ସରକାର ଭଲା କଣ ବିଚାର କରୁଛନ୍ତି ? ଲୋକଙ୍କୁ ଥଇଥାନ କରିବା ପାଇଁ, କାମଧନ୍ଦା ଯୋଗାଇ ଦେବା ପାଇଁ ସରକାର ବିଚାର କଲେ କଣ ହେବନି ? କାହା କଥା କିଏ ଶୁଣୁଛି କିରେ ? ଆମେ ଆଶା କରିଥିଲେ, ଦେଶ ସ୍ୱାଧୀନ ହେଲା–ଆମେ ଆମ ନିଜ ସରକାର ଗଢ଼ିଲେ, ଗୁଡ଼ ଆଉ ମହୁରେ ଦେଶ ଭାସିବ । ସବୁ ଅଭାବ, ଅନାଟନ କୁଆଡ଼େ ଦୂରେଇ ଯିବ । ଗୋରା ଫିରିଙ୍ଗି ସରକାରକୁ ଆମେ ଦୋଷ ଦେଉଥିଲେ ଆମ କଥା କିଛି ବୁଝିଲେ ନାହିଁ ବୋଲି । ସେ ତ ଗଲା । ଆମେ ଆମ ନିଜ ଭିତରୁ ଲୋକ ପଠାଇ ସରକାର ଗଢ଼ିଲେ । କାଇଁ, କଣ ହେଉଛି ? ବୁଝିଲ ମକରା’ଇ ! ବାହାଘର ବାସି ବେଦୀମୁହଁ ପୋଡ଼ା । ଭୋଟ ଗଣ୍ଡାକ ପାଇଗଲେ ତାଙ୍କ ଘରେ ସିଏ, ଆମ ଘରେ ଆମେ । ଆଉ କାଶିଆ କପିଳା ଭେଟ ନାହିଁ । ସ୍ୱାର୍ଥପର ଯୁଗ ମକରା’ଇ ! ଯାହା କଥା ସିଏ ଚିନ୍ତା କରିବାରେ ବ୍ୟସ୍ତ । ନିଜର ସ୍ୱାର୍ଥ ଛାଡ଼ିଲେ ସିନା ପର ସେବା ! ନିଜ କଥା ବୁଝୁ ବୁଝୁ ତ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ପାର । ତାଙ୍କୁ ସମୟ କାହିଁ ?

ମକରା

–

ତୁ ଆଚ୍ଛା କଥା କହୁଛୁ, ଶଙ୍କରା ! କିରେ, ଚୂନାକୁ ଚାହିଁ ସିନା ପିଠା ! ମୁଠାଏ ଚୂନା ଦେଇ ତୁ କହିବୁ ଚାରି ଚକୁଳି ପିଠା । କିରେ, ହବ କିମିତି ? ଅବସ୍ଥାକୁ ଚାହିଁ ସରକାର ଆବଶ୍ୟକୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରୁଛନ୍ତି । ତାଙ୍କୁ ଖାଲି ଦୋଷ ଦେଲେ କଣ ହବ ? ହାତରେ ନ ଥାଇ ଧନ, ନା ପୁଅ ବାହା କରି ମନ । ଦେଶର ସମ୍ୱଳକୁ ଚାହିଁ ସିନା ସରକାର କାମ କରିବେ ? ଆଉ ତୁ ବିଚାରିବୁ କଣ ନା, ପାଣିକୁ ଗୋଡ଼ ବଢ଼େଇବୁନି, ତୋ ପାଦତଳେ ଆସି ସବୁ ଥୁଆ ହେଇଯିବ !

ଶଙ୍କରା

–

ହେଲା, ହେଲା, ତୋ’ରି କଥା ଏବେ ହଉ । ଆଚ୍ଛା, ଆମ ଅଞ୍ଚଳରେ ମରୁଡ଼ି ପଡ଼ିଲା । ଖାଦ୍ୟ ବିନା ଯେଉଁ କେତେ ଜଣ ମଲେ, ସରକାର ସେ ବିଷୟରେ କଣ କରିଛନ୍ତି ?

ମକରା

–

ସରକାରୀ ଦଳ କଥା ଛାଡ଼େ ଶଙ୍କରା ! କିରେ ବେସରକାରୀ ଦଳ ପରା ତାଙ୍କୁ ଗୁଡ଼େଇ ତୁଡ଼େଇ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରି ହାଲିଆ କରି ସାରିଲେଣି ! ସେଇଥିପାଇଁ ଅନୁସନ୍ଧାନ ଚାଲିଛି । ଏଣେ ମରୁଡ଼ି ଅଞ୍ଚଳରେ କାଙ୍ଗାଳ ଭୋଜନ କେନ୍ଦ୍ର ଖୋଲାଯାଇ ଶହ ଶହ ଭୋକିଲାଙ୍କୁ ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଉଛି-। କିରେ, ଆମେ ପରା ପିଲା–କବିଲାଙ୍କୁ ସେହି କେନ୍ଦ୍ରରେ ଛାଡ଼ି ଆସିଲେ ?

ଶଙ୍କରା

–

ଆଚ୍ଛା, ଏ ଯେଉଁ ଖାଦ୍ୟ ଯୋଗାଣ କେନ୍ଦ୍ର ଖୋଲାଯାଇଛି, ଏ କଣ ସେହି ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ ?

ମକରା

–

ତୁ ଏତେବେଳ ଯାଏଁ ସେ କଥା ଜାଣିନୁ ? ଆରେ, ଖୋଦ ସରକାର ତାହା ଖୋଲିଛନ୍ତି । ରାନ୍ଧି-ବାଢ଼ି ଦେବାକୁ ଲୋକ ଓ ଖାଦ୍ୟସାମଗ୍ରୀ ଯୋଗାଇ ଦେଇଛନ୍ତି ।

ଶଙ୍କରା

–

ଜାଇଁଲୁ ମକରା’ଇ ! ମୁଁ ଭାବିଲିଣି, ସେ ଯେଉଁ ବାବୁ ଜଣକ ସେଠାରେ ରହି ସବୁକଥା ବୁଝାସୁଝା କରୁଛନ୍ତି, ସେ ତାଙ୍କ ତରଫରୁ ତାହା ଖୋଲିଚନ୍ତି ।

ମକରା

–

ନାହିଁ, ନାହିଁ, ସେ ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ ଅଛନ୍ତି କେନ୍ଦ୍ରଟିକୁ ଚଳାଇବା ପାଇଁ । ହଇରେ, ତୁ ଏତିକି ବି ବୁଝିନୁ ? କହିଲା କଣ ନା, ବୁଝି ବୁଝି କରି ସୈନ୍ଧବ ଲୁଣ ! (ଅନ୍ୟ ଆଡ଼କୁ ଚାହିଁ) ଗୋଟେ ବଣଭାଲୁ ତ !

ଶଙ୍କରା

–

କଣ, କଣ ହେଲା ମକରା’ଇ ! ମୁଁ ଗୋଟେ ବଣଭାଲୁ ? ଆଉ ତୁମେ କଣ ସହରୀ ଭାଲୁ ? ସରକାର ଏତିକି କରିଦେଲେ କଣ ଯଥେଷ୍ଟ ହେଇଗଲା ?

ମକରା

–

ତୁ କିଛି ବୁଝୁନୁ ଶଙ୍କରା ! ଧର, ଆମ ଗାଁରେ ଗୋଟେ କିଛି ଭଲମନ୍ଦ କାମ କରିବାକୁ ଆମେ ଥୟ କଲେ । ଗାଁ ଯାକ ସମସ୍ତେ ବସିଲେ, କଥାଟା ପକାଇଲେ । ଯାହା ବୁଦ୍ଧିକୁ ଯାହା ଆସିଲା, ସେ ତାହା କହିଲା । ସମସ୍ତଙ୍କ ମନକୁ ପାଇଲେ କାମଟା ହେଲା । ନାହିଁ ଯଦି ଏଥିରେ କେତେକ ଆପତ୍ତି କଲେ, ତାହାହେଲେ କାମଟା ଅଟକିଲା । ଠିକ୍‌ ଏହିଭଳି କଥା ସରକାରରେ ଚାଲିଛି । କିରେ, ଆମେ ପରା ଆମର ଲୋକ ପଠାଇଛେ, ସେମାନେ ଏକାଠି ବସି ସବୁକଥା ଆଲୋଚନା କରୁଛନ୍ତି । ଯେଉଁ କଥାଟି ସମସ୍ତଙ୍କ ମନକୁ ପାଉଛି, ସେହି କଥାଟା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି–ଠିକ୍‍ ଆମ ଏଇ ଗାଁ ଚଉପାଢ଼ୀର ନ୍ୟାୟ ପରି । ଆଉ ତୁ କହିବୁ, ଆମ ପାଖରେ କୁବେର ଭଣ୍ଡାର ଖୋଲି ଦିଅନ୍ତୁ ସରକାର, ଆମେ ଆମ ମନଇଚ୍ଛା ତାକୁ ଲୁଟ୍‌ କରିବୁ ।

ଶଙ୍କରା

–

ମକରା’ଇ, ଏ ଥର ସବୁକଥା ବୁଝିଗଲି । ମୁଁ ସବୁକଥା ବୁଝେ ଯେ ମକରା’ଇ, ଟିକିଏ ଡେରିରେ । ହଁ, ମକରାଇ ! ପିଲାମାନଙ୍କୁ ସବୁ କାଙ୍ଗାଳ ଭୋଜନ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ପଠାଇ ଦେଲେ । ସେଠି ସେମାନେ କିମିତି ଅଛନ୍ତି, କଣ ଖାଉଛନ୍ତି, ସୁବିଧା-ଅସୁବିଧା କଥା ତ କିଛି ବୁଝିଲେନି ।

ମକରା

–

ହଁ, ଆଜିଠୁ ଆଠ ଦଶ ଦିନ ହୋଇଗଲା । ତାଙ୍କର ଖବର ଅନ୍ତର ମିଳିଲା ନାହିଁ । ଦେଖିବା, କାଲିଆଡ଼କୁ ଟିକିଏ ସେ ଆଡ଼େ ମାଡ଼ିଗଲେ ବି ଯାଆନ୍ତା ।

ଶଙ୍କରା

–

ହେଇଟି ମକରା’ଇ, ଆଜି ସକାଳୁ କାହିଁକି ପିଲା ଦୁଇଟା ମୋ ମୁହେଁ ମୁହେଁ ଦିଶିଯାଉଛନ୍ତି । ଚାଲୁନ ଆଜି ଟିକିଏ ପଳେଇବା ?

ମକରା

–

ଆରେ, ଯିବାକୁ କଣ କିଏ ମନା କରିବ ? ହେଲେ ଗାଁଟା ଯାକ ସବୁ ଗଲେ–ଖାଲି ରହିଲେ ଆମେ ଦୁହେଁ । ଗାଁଟା ଯାକର ଗାଈଗୋରୁ, ଛେଳି, ମେଣ୍ଢା–ଏମାନଙ୍କ ହେପାଜତ ନ କଲେ ନ ଚଳେ । ଭୋକିଲା ମଣିଷଙ୍କ ପରି ବଣର ଜନ୍ତୁଗୁଡ଼ାକ ଭୋକରେ ଆଟୁପାଟୁ ହେଉଛନ୍ତି । କିଏ ଜାଣେ, ଗଧିଆ, ହେଟା ଓ ବାଘ ଯଦି ସୁରାକ ପାଇ ଢୁକିଯିବେ ନା, ତେବେ ସର୍ବନାଶ ।

ମକରା

–

ତୋର ବଡ଼ ଅଡ଼ୁଆ ବୁଝାମଣା ଶଙ୍କରା’ଇ । କିରେ ମଣିଷ ତ କିଏ କେଉଁଠି ରାସ୍ତା କଡ଼ରେ, ଗଛମୂଳେ ଅଖିଆ ଅପିଆ ଆଖି ବୁଜୁଛନ୍ତି ଠିକଣା ନାହିଁ, ଆଉ ଏ ଗାଈଗୋରୁ, ଛେଳି, ମେଣ୍ଢା ଆମକୁ ସ୍ୱର୍ଗକୁ ନେଇଯିବେ ?

ଶଙ୍କରା

–

ତୁ ବୁଝୁନୁ ମକରା ! ଗାଁରୁ ଯେତେବେଳେ ପିଲା, ବୁଢ଼ା ସମସ୍ତେ ଆଶ୍ରୟ ପାଇଁ ଚାଲିଗଲେ, ସେତେବେଳେ କହିଗଲେ–ମକର ଓ ଶଙ୍କର ! ତୁମକୁ ଏ ଗାଁ ଭୂଇଁ କଥା ଲାଗିଲା । ଆମଠାରେ ସମସ୍ତଙ୍କର ଅଟଳ ବିଶ୍ୱାସ । ଏପରିସ୍ଥଳେ ଆମେ ଯଦି ବାହାରକୁ ଚାଲିଯିବା–ଆଉ ଯଦି କିଛି ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିଯିବ, ତେବେ ଆମେ ତ ସମସ୍ତଙ୍କର ବିଶ୍ୱାସ ହରାଇବା । କଥା ଦେଇଚେ ଯେତେବେଳେ, ଏପରି ଏକ ଭୁଲ କାମ କରିବା ଉଚିତ ହେବ ନାହିଁ । ମରଦ୍‌ କା ବାତ୍‌, ହାତୀ କା ଦାନ୍ତ୍‌ । ପିଲାମାନେ ଆମର କଣ ବଣ ଜଙ୍ଗଲକୁ ଚାଲିଯାଇଚନ୍ତି ଯେ, ଆମେ ଏତେ ବ୍ୟସ୍ତ ହେବା ?

ଶଙ୍କରା

–

ଆରେ ମକରା’ଇ ! ଦେଖିଲୁ ଦେଖିଲୁ, ଚକରା’ଇ ତ କଣ ହେଇଟି କେଡ଼େ ଜୋରରେ ଏ ଆଡ଼େ ପଳାଇ ଆସୁଚି !

ମକରା

–

(ଚାହିଁ) ହଁ ଏ ତ ଚକରା । ଭାରୀ ହସଖୁସିରେ ଆସୁଚି ତ !

ଶଙ୍କରା

–

ଡାକିବି ? ଏ ଚକରା’ଇ–ଚକରା’ଇ ରେ !

(କିଛିକ୍ଷଣ ପରେ ଚକରାର ପ୍ରବେଶ)

ମକରା

–

କିରେ, ଚକରା ! ଖବର କଣ ସବୁ ? ଆରେ ସମସ୍ତେ ଭଲ ଅଛନ୍ତି ତ ସେଠାରେ ? ମୋର ଆଉ ଶଙ୍କରାର ପିଲାମାନେ କିମିତି ଅଛନ୍ତି ?

ଚକରା

–

ହଁ, ମକରା’ଇ, ସମସ୍ତେ ଭଲରେ ଅଛନ୍ତି । ମତେ ପରା ସମସ୍ତେ ପଠାଇଲେ-। କହିଲେ–ଏକୁଟିଆ ମକରୁ ଓ ଶଙ୍କରୁ ଗାଁରେ ଅଛନ୍ତି । କିମିତି ଅଛନ୍ତି, ଟିକିଏ ଦେଖି ଆସିବୁ ।

ଶଙ୍କର

–

ଚକରା’ଇ ! ମୋ ପିଲାମାନେ କିମିତି ଅଛନ୍ତି କହିଲୁ ?

ଚକର

–

ହଁ, ହଁ, ସବୁ ଭଲ ଅଛନ୍ତି । ଆମ ଗାଁ ଆଉ ନୂଆପଲ୍ଲୀ ଏ ଦୁଇଟି ଗାଁକୁ ମିଶାଇ ଗୋଟିଏ ଭୋଜନ କେନ୍ଦ୍ର ଖୋଲାଯାଇଛି । ଦୁଇ ବେଳା ଦୁଇ ମୁଠା ତ ଖାଇବାକୁ ମିଳୁଚି । ଆଗେ ଜୀବନ ରହିଯାଉ, ତେଣିକି ଦେଖାଅଛି । ହେଲେ ଯାହା କହ ମକରା’ଇ, ବାର ଜାତି ତେର ଗୋଲାବଇଷମ ହେଲେ ସବୁ ଗଲା । ମାନ ମହତ ଗଲା–ଇଜ୍ଜତ ଗଲା–ଆମ ମଣିଷ ପଣିଆ ବି ଗଲା ।

ମକର

–

କିରେ, ଏ କଥା କାଇଁ କହୁଛୁ ?

ଚକରା

–

ଏ ଛତରରେ ପଶିବା ଅପେକ୍ଷା ଗତର ଖଟି ଖାଇବା ଭଲ । ପୁରୁଷ ସ୍ତ୍ରୀ ବାରଣ ନାହିଁ, କାହା ପାଖେ କିଏ ଯାଇ ବସିଯାଉଚି । ଜାତି-ଅଜାତି ବାରଣ ନାହିଁ । ଘଣ୍ଟି ବାଜିବା ମାତ୍ରେ ହାତରେ ପତର ଖଣ୍ଡେ ଖଣ୍ଡେ ଧରି ସମସ୍ତେ ହାଜର । ଥାନ ଅଥାନ ବାଛୁଚି କିଏ ପେଟ ପୋଡ଼ିଗଲା ବେଳେ ? ସେଠାକୁ କେତେ ଜଣ ଟୋକା ଟାକଳିଆ ବାବୁଭାୟା ଆସିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଟାହୁଲି ଟାପରା, ଆଖିମରା ଦେଖିବ କଣ ? ଜାଣିଲୁ ମକରାଇ ! ଥିବି, ଥିବି, ଦିନେ ଉଠିବି ଯେ, ଏକାଥରେ ପିଟି ଲମ୍ୱଦଣ୍ଡା କରି ପକେଇ ଦେବି । ତେଣିକି ଜେଲ ହଉ ବା ଫାଶୀ ହଉ ।

ମକରା

–

ଟିକିଏ ଟିକିଏ କଥାରେ ଏତେ ଉତ୍ତେଜିତ ହେବା ଠିକ୍‌ ନୁହେଁ । ବେଙ୍ଗ କୂଅ ଭିତରେ ଥିଲାବେଳେ ସମସ୍ତେ ତା ଉପରକୁ ଟେକାଟିଏ ଲେଖାଏଁ ପକାନ୍ତି । ବିଚାରା ବେଙ୍ଗର ଅବସ୍ଥା ସେତେବେଳେ କେହି ଦେଖନ୍ତି ନାହିଁ । ପିଲାଙ୍କର ଖେଳ ବେଙ୍ଗର କାଳ ପରି, ସେମାନଙ୍କର ଟାହି ଟାପରା ଅବଶ୍ୟ ଆମକୁ ମରଣରୁ ବଳି ବାଧୁଚି । ହେଲେ ଉପାୟ କଣ ? କେନ୍ଦ୍ରର ପରିଚାଳକ ଜଣେ ଶିକ୍ଷିତ, ସରଳ ଏବଂ ସାଧୁଲୋକ । କୌଣସି ପ୍ରକାର ସୁବିଧା ଅସୁବିଧା ହେବା ଦେଖିଲେ, ତୁ ତାଙ୍କୁ ସବୁକଥା କହିବୁ । ସେ ଯଦି କିଛି ପ୍ରତିକାର ନ କରନ୍ତି, ତା ହେଲେ ଆମେ ସେ କଥା ଉପରକୁ ଜଣାଇବା ।

ଚକରା

–

ହଁ, ସେ କଥା ତ ଯାହା ହେବ ମୁଁ କରିବି । ତେବେ ଆଉ ଗୋଟେ ସମ୍ୱାଦ ଦେଇ ମୋତେ ଗାଁ ବାଲା ପଠାଇଛନ୍ତି । ଏଣିକି ଆଉ ଏ ଭୋଜନ କେନ୍ଦ୍ରରେ ଲୋକଙ୍କୁ ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯିବନି ବୋଲି ଶୁଣାଯାଉଛି । ପୁଣି ଶୁଣାଯାଉଛି, ଏଣିକି ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ରାସ୍ତା, କୂଅ, ପୋଖରୀ, କେନାଲ କାମ ଆରମ୍ଭ ହେବ । ଲୋକଙ୍କୁ କାମ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯିବ ଓ ନିଜ ଗାଁମାନଙ୍କୁ ଲୋକଙ୍କୁ ପଠାଇ ଦିଆଯିବ ।

ମକରା

–

ଖୁବ୍‌ ଭଲ କଥା । ଖାଲି ପୁରୁଷଙ୍କ ପାଇଁ ନୁହେଁ, ମାଇପିଙ୍କ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ କାମ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉ । ନିକମା ହୋଇ ଆମେ କାହିଁକି ବସିରହିବା ? ହକ ଖଟିବା, ପଇସା ପାଇବା । କାମ ମିଳୁ ନ ଥିଲା ବୋଲି ସିନା ଆମେ ବ୍ୟସ୍ତ ହେଉଥିଲେ, କାମ ମିଳିଲେ ଆଉ ଚିନ୍ତା କଣ ?

ଶଙ୍କର

–

ଆରେ ଚକରା’ଇ । ପଇସା ନେଇ ଆମେ କରିବା କଣ ? କଣ ପଇସାକୁ ଖାଇ ଭୋକ ମେଣ୍ଟାଇବା ?

ଚକର

–

ମୁଁ ଶୁଣୁଚି, କିଣିଖିଆଙ୍କ ପାଇଁ କଣ୍ଟରୋଳ ଦରରେ ଚାଉଳ, ଡାଲି ଯୋଗାଇ ଦେବାକୁ ସରକାରୀ ଦୋକାନ ଖୋଲାଯିବ । ଯାହାହେଉ, ଏତେ ଦିନକେ ଆମ ଦୁଃଖ ଘୁଞ୍ଚିବରେ !

ମକରା

–

ହଉ, ତୁ ଯା । ଗାଁର ସମସ୍ତଙ୍କୁ ବୁଝାଇ କହିବୁ ଯେ, ପୋଡ଼ା ଘରର ଦରପୋଡ଼ା କାଠ ପରି ଆମେ ଏଠାରେ ପଡ଼ିରହିଛୁ । ଆମ ଉପରେ ଯେଉଁ ଦାୟିତ୍ୱ ଦେଇ, ସେମାନେ ଏ ଗାଁର ଶିରୀ ତୁଟାଇ ଚାଲିଯାଇଛନ୍ତି, ସେ ଦାୟିତ୍ୱ ତୁଲାଇବାରେ ତ୍ରୁଟି କରି ନାହୁଁ ।

(ପରଦା)

[ମୋହନ ଜେନା ଘରର ଅଳିନ୍ଦ । ପରଦା ଉଠିବା ପରେ ଦେଖାଗଲା–ମୋହନ ମୁଣ୍ଡରେ ହାତ ଦେଇ ବସିଛି । ଟିକିଏ ଛାଡ଼ି ଗୋଟିଏ ପାତ୍ରରେ କିଛି ବାର୍ଲି ନେଇ ପହଞ୍ଚିଲା ଲକ୍ଷ୍ମୀ । ମୁହଁରେ ତାର ଦୁଃଖର ଦାଗ ସ୍ପଷ୍ଟ ପରିଲକ୍ଷିତ ।]

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ବାପା ! କାଲି ଡାକ୍ତର ବାବୁଙ୍କଠାରୁ ତ ସବୁକଥା ଶୁଣିଲ । ସେ କହିଲେ ଯେ, ସବୁବେଳେ ବାର ଚିନ୍ତା କରୁଥିବାରୁ ତୁମର ମୁଣ୍ଡ ବୁଲାଉଛି ଓ ରାତିରେ ଭଲ ନିଦ ନ ହେବା ଫଳରେ ଯାହା ଖାଉଛ, ତାହା ଦେହରେ ଲାଗୁନି । ବାକି ରକ୍ତହୀନତା ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ସେ କେତୋଟି ଔଷଧ ଲେଖି ଦେଇଛନ୍ତି । ସେତକ କିଣିଲେ ଅନ୍ଦାଜ କୋଡ଼ିଏ ଟଙ୍କା ଭିତରେ ପଡ଼ିବ ।

ମୋହନ

–

କଣ କହିଲୁ ମା, କୋଡ଼ିଏ ଟଙ୍କା ! ମତେ ଟଙ୍କା ଆମେ କେଉଁଠାରୁ ପାଇବା ? ଥାଉ, ଥାଉ, । ମୁଁ ଆଉ ଜମା ଚିନ୍ତା କରିବିନି ମୋ ଦେହ ପାଇଁ । ତୁ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ରହ ମା ! ତା ମନକୁ ସିଏ ଭଲ ହେବ । ପାଚିଲା ଥାଉ ଥାଉ ଯେତେବେଳେ କଞ୍ଚା ଚାଲିଯାଇଛି, ସେତେବେଳେ ପାଚିଲାଟା ପାଇଁ ତୁ ଏତେଟା ବ୍ୟସ୍ତ ହେବା ଆଦୌ ଦରକାର ନାହିଁ । ଯେତେ ଝଡ଼ଝଞ୍ଜା ବହିଲେ ବି ଏ ଆଉ ଯିବା ସହଜ ନୁହେଁ । କଣ କହୁଛୁ ମା ?

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ନାଇଁ, ବାପା ! ମୁଁ ଯେଉଁଠୁ ହେଲେ ଯୋଗାଡ଼ କରିବି । ଯେ କୌଣସିମତେ ଡାକ୍ତରଙ୍କର ଉପଦେଶ ମୋତେ ମାନିବାକୁ ହେବ ।

ମୋହନ

–

ମା, ଏ ଘର କେତେ ଦରବରେ ପୂରିଥିଲା । ସବୁ ବିକି ଭାଙ୍ଗି ଶେଷ ହୋଇଗଲା । ମାଆର ସୁନା ଗହଣାଗାଣ୍ଠିଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି କଂସା ବାସନ ମଧ୍ୟ ଗଲା । ଶେଷକୁ ଗାଈ, ବଳଦଯାକ ବିକି ମୋ ଦେହରେ ଲଗାଇଲୁ । ଏ ପାଞ୍ଚ ସାତ ଖଣ୍ଡ ଗାଁରେ ମୋ ଘର ଥିଲା ଗୋଟିଏ ଘର ପରି । ମୋତେ ନିତି ରାତି ପାହିଲେ କେତେ ଲୋକ ହାତ ପତାଉଥିଲେ । ଭାଗ୍ୟର ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ମା-! ସବୁ ଶେଷ ହୋଇ ଯାଇଛି । ଧନ ସାଙ୍ଗକୁ ଏ ଘରର ମାନସମ୍ମାନ ବି ଯାଇଛି । ଖାଲି ନିଲ୍ଲଜ୍ଜ ମୁହଁ ଦେଖାଇ ଏ ବୁଢ଼ାଟା ବଞ୍ଚିରହିଛି ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ବାପା ! ତୁମେ ତ ନିଜେ ସ୍ୱୀକାର କରୁଛ–ସବୁ ଭାଗ୍ୟର ବିପର୍ଯ୍ୟୟ । ସେଥିପାଇଁ ଏତେ ବ୍ୟସ୍ତ କାହିଁକି ? ଖାଲି ଆମ ଘର ନୁହେଁ, ମରୁଡ଼ି ଆମ ପରି ବହୁ ଲୋକଙ୍କର ମେରୁହାଡ଼ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇଛି । ବାପା, ଗୋଟିଏ କଥା କହିବି, ଶୁଣିବ ?

ମୋହନ

–

(ଅତି ଆଗ୍ରହର ସହିତ) କହ ମା ! କଣ ତୁ କହିବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ, କହିଲୁ ? ତୋ କଥା ମୁଁ ଶୁଣିବିନି ? ସଂସାରରେ ଆଉ ମୋର କିଏ ଅଛି କହିଲୁ ତୋ ଛଡ଼ା-?

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

(ବାପାଙ୍କ ପଛପଟକୁ କ୍ଷଣକ ପାଇଁ ଚାଲିଯାଇ କାନରୁ ଇୟରିଙ୍ଗ୍‌ ଦୁଇଟା ଫିଟାଇ ହାତରେ ଧରି) ବାପା, ଦେଖିଲ ଏ ଦୁଇଟା ଦେଲେ କଣ କୋଡ଼ିଏ ଟଙ୍କା ମିଳିବନି ? ଆଜିକାଲି ଏଗୁଡ଼ାକ ତ ଲଗାଇବାକୁ କେହି ପସନ୍ଦ କରୁ ନାହାନ୍ତି । ତେଣୁ ଭାବୁଛି.....

ମୋହନ

–

(ଲୁହ ଛଳ ଛଳ ଆଖିରେ) ମୁଁ କଣ ପିଲା ହେଇଚି ମା, ତୁ ମତେ ଭୁଲେଇବୁ ? ଦେହରେ ମୁଣ୍ଡରେ ତ ଆଉ ତୋର କିଛି ନାହିଁ । ଶେଷରେ କାନର ଇୟରିଙ୍ଗ୍‌ ଯୋଡ଼ିକ ବି.....। ଥାଉ, ଥାଉ, ଲକ୍ଷ୍ମୀ ! ସେଥିରେ ମୋର ଆଦୌ ଅଧିକାର ନାହିଁ । ତାହା ଯିଏ ତତେ ଦେଇଥିଲା, ସେ ଯାଇ ସ୍ୱର୍ଗରେ । ମୁଁ ପାରିବିନି ମା–ସେ ଦୁଇଟି ବିକିବା ପାଇଁ ମୁଁ ତତେ ଅନୁମତି ଦେଇ ପାରିବି ନାହିଁ ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ବାପା, ମୋ ସାନକୁହା ମାନ, ବାପା ! ସୁନାରୂପା ମଣିଷ କରିଥାଏ ବିପଦ ଆପଦରେ ସାହାଯ୍ୟ ପାଇବା ପାଇଁ । ଦେହର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ବଢ଼ାଇବା ପାଇଁ ତାର ସୃଷ୍ଟି ନୁହେଁ । ଦରକାର ବେଳେ ଆମେ ଯଦି ତାକୁ କାମରେ ଲଗାଇ ନ ପାରିବା, ତେବେ ତାହା ମୂଲ୍ୟହୀନ ହୋଇପଡ଼ିବ । ତୁମ ହାତ ଧରୁଚି ବାପା, ତୁମେ ଏଥିରେ ରାଜି ହୁଅ । ତୁମ ଦେହ ମୋ ଓଜନର ଶହେ ଗୁଣ ସୁନାଠାରୁ ଅଧିକ ମୂଲ୍ୟବାନ । ଏ ତ ସାମାନ୍ୟ ଦୁଇଟି ଇୟରିଙ୍ଗ୍‌ ମାତ୍ର ।

ମୋହନ

–

ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ଥଳରେ ତୁ ମତେ ଯୁକ୍ତିରେ ପରାସ୍ତ କରି ଦେଇଛୁ ମା, ତୋର କେତେ ବୁଦ୍ଧି ! ଏ ବୁଢ଼ା ବାପଟା ତୋ ଚତୁରତା ପାଖେ ହାର ମାନି ଯାଇଛି । ମୋର ବଡ଼ ଭାଗ୍ୟ–ମୋର ବଡ଼ ସୌଭାଗ୍ୟ ମା ! ଗୋଟେ କଥା ତତେ ଲୁଚାଇ ରଖିଚି । ଆଜି ଆଉ ଲୁଚାଇ ରଖି ପାରିବିନି ମା ! ଲୁଚାଇ ରଖି ମୁଁ ଯେଉଁ ପାପ କରିଛି, ସେ ପାପରୁ ମୋତେ ମୁକ୍ତି ମିଳିବନି ମା ! କହିବି ? ତୁ ଶୁଣିବୁ ? ତୁ ଶୁଣି ପାରିବୁ ?

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ବାପା ! ଆଘାତ ଉପରେ ଆଘାତ ପାଇ ଏ ଦେହ, ମନ ଓ ହୃଦୟ ଇସ୍ପାତ୍‌ଠାରୁ ଟାଣ ହୋଇଯାଇଛି । ଇସ୍ପାତ୍‌ଠାରୁ ଆହୁରି ଟାଣ କଥା କିଛି କହିବ ?

ମୋହନ

–

ଶୁଣ୍‌ ତେବେ । ଏ ଅଲୋଡ଼ା ଜୀବନର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ବୋଲି, ଗତ ରାତିରେ ବେକରେ ରସି ଦେଇ ଝୁଲି ପଡ଼ିଥିଲି ମା, ଏହି ବଡ଼ କାଠର କଡ଼ିଟାରେ । ମାତ୍ର ମୋର ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ଯେ, ରସିଟା ଛିଣ୍ଡିଗଲା ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ବାପା, ବାପା, କଣ କରୁଥିଲ ତୁମେ ବାପା ! (କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି କୋଳରେ ଲୋଟିଗଲା) ହେ ଭଗବାନ ! ମୋ ପରି ଏକ ଲକ୍ଷ୍ମୀଛାଡ଼ୀ, ହୀନିକପାଳୀ ଓ ହତଭାଗିନୀକୁ କାହିଁକି ଜନ୍ମ ଦେଲ ? ମା, ଭାଇଙ୍କ ଆଗରୁ ମୋତେ କାହିଁକି ନ ନେଲ ପ୍ରଭୋ !

ମୋହନ

–

ମା, କିଏ କହିଲା ତୁ ହତଭାଗିନୀ ଆଉ ହୀନିକପାଳୀ ? ତୁ ମୋର ସାକ୍ଷାତ ଲକ୍ଷ୍ମୀପ୍ରତିମା । ତୋରି ଲାଗି ମୁଁ ବଞ୍ଚିଛି ମା ! ତତେ ଛାଡ଼ି ଦଣ୍ଡକ ପାଇଁ ମୁଁ କୁଆଡ଼େ ଯିବିନି । ମୋର ଗୋଟେ ବୋଲ ମାନିବୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ?

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ନିଶ୍ଚୟ ମାନିବି, ବାପା ! ଯେତେ ଦୁଃସାଧ୍ୟ ହେଉ ପଛକେ ମୁଁ ନିଶ୍ଚୟ ତୁମ କଥା ରଖିବି । କଣ କରିବାକୁ ହେବ ମତେ କୁହ ।

ମୋହନ

–

ମା, ଆଉ ଏଠାରେ ଦଣ୍ଡେ ରହିବାକୁ ମୋର ଇଚ୍ଛା ବଳୁନି । ସାତପୁରୁଷର ଯେଉଁ ଭିଟାମାଟିର ମାୟା ମତେ ବାନ୍ଧି ରଖିଥିଲା, ସେହି ମାୟା ମମତାକୁ ତୁଟାଇ ଦେଇ ଆମେ ଚାଲିଯିବା ଦୂରକୁ-ବହୁଦୂରକୁ, ଯେଉଁଠାରେ ଆମର ପ୍ରିୟ ପରିଜନ କେହି ନ ଥିବେ । ତୁ ଯାଇପାରିବୁ ମା, ମୋ ସାଙ୍ଗରେ ?

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

ହଁ, ବାପା । ତୁମ ଇଚ୍ଛା ଯେଉଁଠିକୁ ହେଉଛି ସେଠାକୁ ଚାଲ । ତୁମ ଆନନ୍ଦରେ ମୁଁ କେବେହେଲେ ବାଧା ଦେବି ନାହିଁ ।

ମୋହନ

–

ବର୍ତ୍ତମାନ ବାହାରିପଡ଼ ମା । ଏଇ ହେଉଛି ଆମ ଯାତ୍ରାର ଶୁଭମୁହୂର୍ତ୍ତ । (ମୋହନ ଓ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଘରର ଧୂଳି ମୁଣ୍ଡରେ ମାରି ଠିକ୍‌ ବାହାରି ଆସୁଥିବା ବେଳେ)

ପୋଷ୍ଟମ୍ୟାନ

–

ମୋହନ ଜେନାଙ୍କ ଘର କେଉଁଟା ଆପଣ କହି ପାରିବେ ?

ମୋହନ

–

(ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ପୋଷ୍ଟମ୍ୟାନଙ୍କୁ ଚାହିଁ) ତାଙ୍କ ପାଖେ କଣ କିଛି ଆପଣଙ୍କର କାମ ଅଛି ?

ପୋଷ୍ଟମ୍ୟାନ

–

ହଁ, ତାଙ୍କର ଗୋଟେ ରେଜେଷ୍ଟ୍ରି ଚିଠି ଅଛି । ସେଇଟା ଦେବାକୁ ଆସିଥିଲି ।

ମୋହନ

–

ମୋ ନାଁ ମୋହନ ।

ପୋଷ୍ଟମ୍ୟାନ

–

ଓ, ଆପଣ ! ନିଅନ୍ତୁ ଆପଣଙ୍କର ଏ ଚିଠି ।

(ପୋଷ୍ଟମ୍ୟାନର ପ୍ରସ୍ଥାନ)

ମୋହନ

–

ଲକ୍ଷ୍ମୀ ! ଦେଖିଲୁ ମା, ଏ ଚିଠି କେଉଁଠୁ ଆସିଛି ?

ଲକ୍ଷ୍ମୀ

–

(ଚିଠିଟିକୁ ଖୋଲି) ବାପା ! କନକ ଅପା ଏ ଚିଠିଟି ଦେଇଚି । ପଢ଼ୁଚି, ଶୁଣ ।

ପୂଜ୍ୟପାଦ ମଉସା,

ଏ ଦୂର ଦେଶରୁ ମୋର ଭକ୍ତିଭରା ପ୍ରଣାମ ନେବେ । ବାଲ୍ୟକାଳରୁ ପିତୃମାତୃହୀନା ହୋଇ ମୁଁ ବାତ୍ସଲ୍ୟ ସ୍ନେହ-ମମତାରୁ ବଞ୍ଚିତା ହୋଇଥିଲେ ହେଁ, ଆପଣ ଓ ମାଉସୀଙ୍କଠାରୁ ତାହା ପାଇ ମୁଁ ମୋ ଜୀବନକୁ ଧନ୍ୟ ମନେ କରିଥିଲି । ଆପଣଙ୍କ ସେ ଅଞ୍ଚଳରେ ଚାକିରୀ କଲାବେଳର ସେହି ପ୍ରଥମ ସାକ୍ଷାତଟିକୁ ମୁଁ ଜୀବନରେ ଭୁଲିପାରିବିନି । ଘନ ଘୋର ଅନ୍ଧାର ଓ ଝଡ଼ ରାତିରେ ସେଦିନ ମୁଁ ବାଟ ଭୁଲି ମୁମୂର୍ଷୁପ୍ରାଣା ହୋଇ ଯେତେବେଳେ ଆପଣଙ୍କ ଦୁଆରମୁହଁରେ ପଡ଼ିଯାଇଥିଲି, ଆପଣ ମୋତେ ଟେକି ନେଇ, ମୋ ପାଖେ ଦିବାନିଶି ଜଗିରହି, ନିଶ୍ଚିତ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରୁ ମୋତେ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ । ମାଉସୀଙ୍କର ସେବା, ଆଦର, ଯତ୍ନ ଓ ଆପଣଙ୍କର ମମତା ହିଁ ମୋତେ ବଞ୍ଚାଇଥିଲା ।

ଆପଣଙ୍କ ମରୁଡ଼ିଗ୍ରସ୍ତ ଅଞ୍ଚଳର ଦୁରବସ୍ଥା ଓ କରୁଣ କାହାଣୀ ବହୁବାର କାଗଜରୁ ପଢ଼ି, ଆପଣଙ୍କ ଦର୍ଶନ ଆଶାରେ ଧାଇଁ ଯାଇଥିଲି ଚାରି ଦିନ ଛୁଟି ନେଇ । କିନ୍ତୁ ମାଉସୀ ଓ ବନୁଭାଇ ଜୀବନରେ ନାହାନ୍ତି ଶୁଣି, ଆପଣଙ୍କୁ ଦେଖା ନ ଦେଇ କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି ଫେରି ଆସିଲି ।

ସ୍ୱଳ୍ପ ରୋଜଗାରକ୍ଷମ ମୋ ଗ୍ରାମସେବିକା ଜୀବନର ଯତ୍‌କିଞ୍ଚିତ୍‌ ସମ୍ୱଳ ତିନି ହଜାର ଟଙ୍କାର ବ୍ୟାଙ୍କ୍‌ ଡ୍ରାଫ୍ଟଟିଏ ଏହା ସଙ୍ଗେ ପଠାଇଲି । ଏହା ଆପଣଙ୍କୁ ସମ୍ୟକ୍‌ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ ବୋଲି ଆଶା କରି ଆପଣଙ୍କ ଚରଣ ତଳୁ ବିଦାୟ ନେଲି । ଇତି ।

ଆପଣଙ୍କର ସ୍ନେହାଧୀନା

କନକ

ମୋହନ

–

(ଉତ୍ସୁକତା ଓ ଉତ୍‌ଫୁଲ୍ଲତାର ସହିତ ରହିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଆଖିରୁ ଆନନ୍ଦାଶ୍ରୁ ବହି ଆସିଲା) ଭଗବାନ ତତେ କୋଟି ପରମାୟୁ ଦିଅନ୍ତୁ ମା । ତୋର ଋଣ ଜନ୍ମେ ଜନ୍ମେ ମୁଁ ଶୁଝିପାରିବିନି । ମୋର ଭଙ୍ଗା ସଂସାର ତୋର ଆଯାଚିତ ଦାନରେ ପୁଣି ଗଢ଼ିଉଠିବ । ମା ଲକ୍ଷ୍ମୀ ! ଏ ଭିଟାମାଟିର ମାୟା ତୁଟାଇ ମୁଁ ଯାଇ ପାରିବିନି । ଆ, ଫେରି ଆ । ତୁମ ଦୁହିଙ୍କ ପାଖରେ ଏ ବୁଢ଼ା ବାପଟା ହାରିଗଲା ମା, ଏ ବୁଢ଼ା ବାପ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ହାରିଗଲା ।

(ପରଦା)

[ତହସିଲଦାର ସୁକାନ୍ତ ବାବୁଙ୍କ ବସାଘର । ଗୃହର ସାଜସଜ୍ଜା ଅତି ଉନ୍ନତ ଧରଣର । ସମୟ-ଅପରାହ୍ନ ଚାରିଟା । ହାତରେ ଗୋଟିଏ ଟେଲିଗ୍ରାମ ଧରି ସୁକାନ୍ତ ବାବୁ ହସି ହସି ଘର ଭିତରକୁ ପଶିଆସିଲେ ।

ପରଦା ଉଠିବା ପରେ ଦେଖାଗଲା–ସୁକାନ୍ତ ବାବୁ ଗୋଟିଏ ଆରାମ ଚୌକିରେ ବସି ଗୁଣୁ ଗୁଣୁ ଗୀତ ଗାଇ ଟେଲିଗ୍ରାମଟିକୁ ଖୋଲି ପଢ଼ୁଛନ୍ତି । ଏତିକିବେଳେ ଚାକର ଦୀନୁ ଆସିଛି ।]

ସୁକାନ୍ତ

–

କିରେ ଦୀନୁ, ମା କୁଆଡ଼େ ଗଲେ ?

ଦୀନୁ

–

ବାବୁ, ମା ତେଣେ ଜଳଖିଆ ତିଆରି କରୁଛନ୍ତି । ଆପଣଙ୍କ କଚେରୀ ବାହୁଡ଼ା ବେଳ କି ନା ?

ସୁକାନ୍ତ

–

ଦୀନୁ, ତୁ ଗଲୁ–ଶୀଘ୍ର ଯା । ମାଆକୁ କହିବୁ ଜଲ୍‌ଦି ଆସିବେ ।

ଦୀନୁ

–

ଯାଉଚି ବାବୁ ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ଆରେ ଶୁଣ୍‌ । ମାଆଙ୍କୁ କହିବୁ, ଆଜି ସେ ମୋତେ ମହାରାଜୀ ଦୋକାନ ମିଠାଇ ଖୁଆଇବେ । ସବୁଦିନ ପରି ସାଧାରଣ ଲୁଚି, ତରକାରୀ ଆଜି ଆଉ ଚଳିବନି ।

ଦୀନୁ

–

(ହସି ହସି) ହଁ ବାବୁ, ଯାଉଚି କହିବି ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ଆରେ, କଣ କହିବୁ, କହିଲୁ ?

ଦୀନୁ

–

ଆପଣ ଯାହା କହିଲେ–ହାମରାଜୀ ଦୋକାନ ମିଠେଇ ଖାଇବାକୁ !

ସୁକାନ୍ତ

–

ଧେତେରି ବୋକା କୋଉଠିକାର ? ଆରେ ଯା, ଯା, କହ–ବେଗେ ଆସିବେ-। ଅତି ଜରୁରୀ । ଆଉ ଖୁବ୍‌ ଏକ ଶୁଭସମ୍ୱାଦ ।

ଦୀନୁ

–

ହଁ ସାନ୍ତେ, ଯାଉଛି । (ମା, ମା, ଡାକି ପ୍ରସ୍ଥାନ)

(ଟିକିଏ ଛାଡ଼ି ସୁମିତ୍ରା ଆସି ପହଞ୍ଚିଲେ)

ସୁମିତ୍ରା

–

ଆଜି ତ କଣ ଶୀଘ୍ର ଅଫିସରୁ ଛୁଟି ମିଳିଗଲା ! କଣ ବିଶେଷ କିଛି କାମଦାମ ନ ଥିଲା ନା କଣ ? ଦୀନୁ କହିଲା–ତୁମେ ଆଜି ମହାରାଜୀ ଦୋକାନ ମିଠେଇ ଖୁଆଇବ ବୋଲି । ଅଫିସ ବାଟରେ ତ ମହାରାଜୀ ଦୋକାନ–ବାଟରୁ କଣ କିଛି.....

ସୁକାନ୍ତ

–

ମୁଁ ଖୁଆଇବି ବୋଲି ଦୀନୁ କହିଲା ? ହାଃ–ହାଃ, ଗୋଟେ ବୋକା କୋଉଠିକାର । ଏତେ ଦିନ ଆମ ପାଖରେ ରହିଲାଣି, ଟିକିଏ ତ ଅକଲ ଶିଖିଲାନି । ମୁଁ କହି ପଠାଇଛି ତୁମେ ମୋତେ ଖୁଆଇବ ବୋଲି ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ଓ, ମୁଁ ତୁମକୁ ଖୁଆଇବା କଥା ? କିନ୍ତୁ ଠିକ୍‌ ଓଲଟା କଥାଟା ସେ କହିଛି । ଆଚ୍ଛା, ହଉ, ହଉ । ମୁଁ ତୁମକୁ ଖୁଆଏ ବା ତୁମେ ମୋତେ ଖୁଆଅ–ଏ ସବୁ କଥାର ଅବତାରଣା କାହିଁକି ?

ସୁକାନ୍ତ

–

(ସୁମିତ୍ରା ହାତକୁ ଟେଲିଗ୍ରାମ୍‌ଟି ବଢ଼ାଇ ଦେଲେ)

ସୁମିତ୍ରା

–

Blessed with a son 4th morning. (ବ୍ଳେସ୍‌ଡ଼ ଉଇଥ୍‌ ଏ ସନ୍‌ ଫୋର୍ଥ ମର୍ଣ୍ଣିଙ୍ଗ୍‌) Mother and child both ok (ମଦର୍‌ ଆଣ୍ଡ ଚାଇଲ୍‌ଡ଼ ବୋଥ୍‌ ଓକେ) ମହେନ୍ଦ୍ରନାଥ

ଓଃ, କେମିତି ଲୋକ ମ ତୁମେ ! ଏଡ଼େ ବଡ଼ ଶୁଭସମ୍ବାଦଟିଏ ଆଣିଛ; ଅଥଚ ଟିକିଏ ଶୀଘ୍ର କହୁନା ? କଣ ନା, ମହାରାଜୀ ଦୋକାନ ମିଠାଇ ଆଣ-!

ସୁକାନ୍ତ

–

ସତରେ ସୁମିତ୍ରା, ଟେଲିଗ୍ରାମଟି ଅଫିସରେ ଯେମିତି ପାଇଛି, ଫାଇଲପତ୍ର ଆଉ ଘାଣ୍ଟିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ହେଲାନି । ହେଡକ୍ଳର୍କ ଗଦାଏ ଫାଇଲ ଜମାକରି ବସିଛନ୍ତି । ମୋର ଆଉ କିଛି କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ହେଲାନି । ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଚାଲି ଆସିଲି ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ଠିକ୍‌ କରିଛ । ଆଜି ଆମର ବଡ଼ ସୌଭାଗ୍ୟର ଦିନ । ବଡ଼ ଶୁଭବେଳାରେ ଆଜି ରାତି ପାହିଥିଲା ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ମୁଁ ପରା ସେଇଥିପାଇଁ କହୁଥିଲି, ମତେ ତୁମେ ଆଜି ମିଠାଇ ଖୁଆଇବ । କଣ କହୁଛ ? ସତେ, ସୁମିତ୍ରା ! ଆଜିର ଏହି ଫେବୃଆରୀ ଚାରି ତାରିଖ ତୁମର ଏକ ସ୍ମରଣୀୟ ଦିବସ ହୋଇ ରହିବ । ଏତେ ବଡ଼ ଦିନରେ ତୁମେ ମୋର ସାମାନ୍ୟ ଗୋଟେ ଅଭିଳାଷ କଣ ପୂରଣ କରିପାରିବ ନାହିଁ ?

(ଚଉକିରୁ ଉଠି ସୁମିତ୍ରାଙ୍କର ଦୁଇ ହାତକୁ ସସ୍ନେହେ ଧରି ପକାଇଲେ)

ସୁମିତ୍ରା

–

(ସୁକାନ୍ତଙ୍କର ହାତକୁ ତରତରରେ ଠେଲି ଦେଇ)–ରହ ମ, କଣ ଏମିତି ପିଲାଙ୍କ ପରି ହଉଚ ? ବାବୁଲି କି ଗୀତା ଆସୁଥିବେ । ଟିକିଏ ଅକଲ ନାହିଁ ତୁମର ?

ସୁକାନ୍ତ

–

ବାବୁଲି ହେରିକା ଆସିନାହାନ୍ତି କି ? ଆଜି ଏତେବେଳେ ଯାଏଁ କଣ କରୁଛନ୍ତି ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ତାଙ୍କ ସ୍କୁଲରେ ଏହି ସରସ୍ୱତୀ ପୂଜାକୁ କଣ ଗୋଟେ ଡ୍ରାମା ହେବ ଯେ, ତାଙ୍କର ରିହାରସଲ୍‌ ହେଉଛି । ବାବୁଲି କହିଲା–ତାଙ୍କର ସ୍କୁଲରୁ ଆସୁ ଆସୁ ଏହି ଆଠ ଦଶ ଦିନ ଟିକିଏ ଡେରି ହେବ ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ଆଚ୍ଛା, ଏକୋଇଶିଆ ତାହା ହେଲେ କେବେ ପଡ଼ିବ ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ଏଇ କଥା ଜାଣିପାରୁନ ? ଚାରି ତାରିଖ ସକାଳୁ ପୁଅ ହୋଇଛି । ଚବିଶ ତାରିଖରେ ଏକୋଇଶିଆ । ଆଚ୍ଛା, ତାଙ୍କ ଘରଆଡ଼େ ଟିକିଏ ବୁଲିଗଲେ ହୁଅନ୍ତାନି । ବହୁଦିନ ହେଲା ମନୁ (ମନୋରମା) ସଙ୍ଗେ ଦେଖା ହୋଇନି । କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ତ ହେଇଟି, ସକାଳୁ ଯାଇ ସଞ୍ଜ ସରିକି ଫେରି ହେବ । ଟିକିଏ ମାଡ଼ିଗଲେ କିମିତି ହୁଅନ୍ତା ?

ସୁକାନ୍ତ

–

ସୁମିତ୍ରା ! ଏବେ ଯିବା–ପୁଣି ଏକୋଇଶିଆକୁ ଯିବା ? ମଝିରେ ଆଉ କେତୁଟା ଦିନ ରହିଲା ଯେ, ଦି’ଥର ଯା–ଆସ କରୁଥିବା ? ଥାଉ, ଏକୋଇଶିଆ ବେଳକୁ ଏକା ଥରେ ଦୁଇ ତିନି ଦିନ ଛୁଟି ନେଇ ଯିବା ଯେ, ମହେନ୍ଦ୍ର ପୁଅର ଏକୋଇଶିଆ ଓ ବଳଦେବଜୀ ଦର୍ଶନ ସବୁ ସାରି ଫେରି ଆସିବା ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ହଉ ତେବେ, ଗୋଟେ ଟେଲିଗ୍ରାମ ଆମର କରିଦିଅ–ଭଗବାନ ତୋ କୋଳର ପୁଅକୁ ଶତବର୍ଷ ପରମାୟୁ ଦିଅନ୍ତୁ ତାକୁ ସୁଖରେ ରଖନ୍ତୁ ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ଦୀନୁ କାହିଁ ? ତୁମକୁ ଡାକି ଯାଇଥିଲା ପରା ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ତୁମ ପାଇଁ ଜଳଖିଆ ତିଆରି କରି ସାରିଥିଲି । ଖାଲି ଚା ଟିକିଏ କରି ଶୀଘ୍ର ଆ ବୋଲି ତାକୁ ସେତେବେଳୁ କହି ଆସିଲିଣି, ଦେଖୁନା, ଏ ଯାଏଁ ଚା ଟିକିଏ ବି ତା ହାତରେ ହେଲାନି । ଏମିତି ଗୋଟେ ଅଜବ ଚାକର ମୁଁ କେଉଁଠି ଦେଖିନି ପରା ! ଟିକିଏ ବୁଦ୍ଧିଶୁଦ୍ଧି ନାହିଁ । ଏଡ଼ୁଟିଏ ହେଲା ଆସି, ଟିକିଏ କୋଉ କଥା ଶିଖନ୍ତା ଭଲା !

ସୁକାନ୍ତ

–

କାଇଁ, ଆଜି ହାରା ମା କୁଆଡ଼େ ଗଲା କି ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ତା ମୁଣ୍ଡ ଗଣ୍ଡିକି ଯାଇଚି । ସେ ବି ଗୋଟେ ଅଦ୍ଭୁତ ମଣିଷ । ସାହା ଭରସା କେହି ନାହାନ୍ତି । ବୁଢ଼ୀ ଲୋକ । ଟିକିଏ ରୋଷେଇବାସରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ ସେଥିରୁ ଗୋଟେ ରଖିଲେ ଯେ, ତାର ଛ ଦିନକୁ ନଅ ରୋଗ । ଜର ହେଉଛି ବୋଲି ଆର ଘରେ ଘୋଡ଼େଇ ହୋଇ ଶୋଇଛି । ବୁଝିଲ, ତୁମେ ଏ ଘର କଥା ବୁଝ । ମୁଁ ଆଉ ଏଣିକି ପାରିବିନି ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ବେଶ୍‌, ବେଶ୍‌, ଭଲ କଥା । ମୁଁ ଘର କଥା ବୁଝିବାକୁ ରାଜି; ମାତ୍ର ତୁମେ ମୋ ଅଫିସ କଥା ବୁଝିବ ତ ?

ସୁମିତ୍ରା

–

କ’ଣ, ମୁଁ ପାରିବିନି ?

ସୁକାନ୍ତ

–

ହଁ, ପାରିବନି କାହିଁକି ? କଲେଜ ଦୁଇ ତିନି ବର୍ଷ ମାଡ଼ିଚ ଯେତେବେଳେ, ପାରିବନି ବୋଲି କିଏ କହିଲା ? ଖାଲି ଲୋକେ ତୁମକୁ ହାକିମ ବୋଲି ମାନିଲେ ହେଲା ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ହଉ, ଥାଉ, ଥାଉ, ତୁମେ ଖାଇନ କିଛି, ଭୋକ ହେବଣି । ଏଇନେ ପୁଣି ବାବୁଲି ଆଉ ଗୀତା ଆସି ପହଞ୍ଚିବେ । ତୁମେ ବସ, ମୁଁ ଦୀନୁକୁ ପଠାଇ ଦିଏ-। (ଟିକକ ପରେ ଦୀନୁ ଓ ତା ପଛେ ପଛେ ସୁମିତ୍ରା ଆସି ପହଞ୍ଚିଲେ–ହାତରେ ଜଳିଖିଆ ଓ ଚା)

ସୁକାନ୍ତ

–

ଦୀନୁ ! ନେ, ଏ ଟେଲିଗ୍ରାମ୍‌ଟା ଡାକଘରେ ଦେଇଦେବୁ । ହଁ, ଆସିଲାବେଳେ ବାବୁଲି ଆଉ ଗୀତାଙ୍କୁ ନେଇ ଆସିବୁ । ଆଚ୍ଛା ଡ୍ରାମା ଗୋଟେ କଅଣ କରିବେ ଯେ, ପିଲାଗୁଡ଼ାକ ଦଶଟାରେ ଯାଇ ସଞ୍ଜ ସରିକି ଫେରିବେ ?

ଦୀନୁ

–

ଆଜ୍ଞା ଦିଅନ୍ତୁ । ମୁଁ ଫେରିବା ବେଳେ ଗୀତା ମା ଆଉ ବାବୁଲି ବାବୁଙ୍କୁ ଘେନି ଆସିବି । (ଦୀନରୁ ପ୍ରସ୍ଥାନ)

ସୁମିତ୍ରା

–

ନିଅ, ନିଅ (ପାଣି ଗ୍ଳାସ ବଢ଼ାଇ) ମୁହଁ, ହାତ ଧୋଇ ଟିକିଏ ଜଳଖିଆ ଖାଇଦିଅ ତ । ଅନେକ ଡେରି ହୋଇଗଲା । ଏଣେ ଚା’ଟା ବି ଥଣ୍ଡା ହୋଇ ଯାଉଛି ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ତୁମେ ଆସ ସୁମିତ୍ରା, ମୋ ସାଙ୍ଗେ ଟିକେ ଖାଇନିଅ ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ଆଜି ତ ଭାରି ଦରଦ ଦେଖୁଛି ମୋ ପାଇଁ ! କୋଉଦିନ ତୁମ ସାଙ୍ଗରେ ଭଲା....

ସୁକାନ୍ତ

–

ସେଇଟା ତୁମର ଦୋଷ । ମୋ ଡାକିବାରେ ମୁଁ ତ କେବେ ହେଳା କରିନି । ହେଲେ ତୁମେ କିନ୍ତୁ ସବୁବେଳେ ଅବହେଳା କରି ଆସିଛ । ସତରେ ସୁମିତ୍ରା, ତୁମ ପରି ଏକ ଶିକ୍ଷିତା ସୁଗୃହିଣୀ ପାଇ ମୋ ଜୀବନ ଧନ୍ୟ ହୋଇଛି । ସବୁରି ତୁଣ୍ଡରେ ତୁମର ରୂପର ପ୍ରଶଂସା । ରୂପ ସାଙ୍ଗକୁ ତୁମର ସେବାପରାୟଣତା, ସମସ୍ତଙ୍କ ପ୍ରତି ସୌଜନ୍ୟତା, ସ୍ନେହପ୍ରବଣତା ଓ ସହାନୁଭୂତିଶୀଳତା ଦେଖି ମୁଁ କଣ ଭାବେ, ଜାଣ ? ମୁଁ ଭାବେ ମୋ ପରି ଭାଗ୍ୟବାନ ଓ ଆମ ପରିବାର ପରି ଏକ ସୁଖୀ ପରିବାର ବୋଧହୁଏ ହଜାରକେ ଗୋଟେ ଅଧେ ଥିବ କି ନାହିଁ ସନ୍ଦେହ । ଏହା କଣ ସ୍ରଷ୍ଟାଙ୍କର ଆମ ପାଇଁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଆଶୀର୍ବାଦ ନୁହେଁ, ସୁମିତ୍ରା ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ଥାଉ, ଥାଉ, ତୁମେ ଆଉ ଏତେଗୁଡ଼ାଏ ପ୍ରଶଂସା କରନି । ମୁଁ ତ କାହାର ନିନ୍ଦା ପ୍ରଶଂସାକୁ କେବେ ଅପେକ୍ଷା କରେନି । ଜଣେ ବିବାହିତା ନାରୀ ହିସାବରେ ସ୍ୱାମୀ, ପୁଅ, ଝିଅ ଏମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ମୋର ଯାହା କର୍ତ୍ତବ୍ୟ, ତା କେବଳ କରିଯାଉଛି । ଆଉ ଅଧିକ କିଛି ତ ମୁଁ କରୁନି !

ସୁକାନ୍ତ

–

(କଥାର ଗତି ବଦଳାଇ) ଯାହାହେଉ, ବିଚରା ମହେନ୍ଦ୍ର ବାବୁଙ୍କର ଏକ ବଡ଼ ଚିନ୍ତା ଦୂର ହେଲା । ନାନା ଜପ ତପ, ଉପାସ, ବ୍ରତ ଓ ଆରାଧନା ତାଙ୍କର ଫଳବତୀ ହେଲା । ଆଉ ହେଉ ନ ହେଉ, ତାଙ୍କର ଏକ ବଡ଼ ଅଭାବ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ପୂରଣ ହୋଇଗଲା ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ମହେନ୍ଦ୍ର ବାବୁଙ୍କର ଯାହା ହେଉ, ମନୋରମା କିନ୍ତୁ ବହୁ ନିନ୍ଦା, ପରାଭବ ଓ ଗଞ୍ଜଣାରୁ ରକ୍ଷା ପାଇଲା । ବିବାହର ଦଶ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୌଣସି ସନ୍ତାନ ତା କୋଳକୁ ନ ଆସିବାରୁ ସେ ଶାଶୁ ଶଶ୍ୱୁରଙ୍କଠାରୁ ଯାହା ଗାଳି, ଅପମାନ ସହିଚି, ତା କଣ କିଏ ବରଦାସ୍ତ କରିବ ? ବଡ଼ ପୁଅ ଓ ବଡ଼ ବୋହୂ ସେ ଦୁହେଁ । ଶାଶୁ ଶଶ୍ୱୁରଙ୍କର ଗଞ୍ଜଣା ଓ ଟାହି–ଟାପରାରୁ ସେ ନିଷ୍କୃତି ପାଇଲା-। ତାର ନାରୀ ଜନ୍ମ ସାର୍ଥକ ହେଲା ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ଶୁଣିଥିଲି, ସନ୍ତାନ ଆଶାରେ ସେ ବହୁ ଦିଅଁ ଦେବତାଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଇଛନ୍ତି ଓ ନାନା କଥା ଯାଚିଛନ୍ତି ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ହଁ, କାନ ଥିଲେ ସୁନା ନାହିଁ, ସୁନା ଥିଲେ କାନ ନାହିଁ । ତାଙ୍କର ତ କୌଣସି କଥାରେ କିଛି ଅଭାବ ନ ଥିଲା । ମହେନ୍ଦ୍ର ବାବୁ ଖୁବ୍‌ ବଡ଼ଘରର ପିଲା । ମନୋରମା ମଧ୍ୟ ସୁପ୍ରସିଦ୍ଧ ଓକିଲ ରାଜୀବ ବାବୁଙ୍କର ଏକମାତ୍ର କନ୍ୟା । ତାଙ୍କର ଅଭାବ କଣ ? ଓଡ଼ିଶାର ତ ଆଉ କୌଣସି ଦେବଦେବୀ ମନ୍ଦିର ତାଙ୍କର ବାକି ନାହିଁ । ତା ଛଡ଼ା ଓଡ଼ିଶା ବାହାରକୁ ମଧ୍ୟ ସେ ନ ଯାଇ ଛାଡ଼ିନାହାନ୍ତି ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ତୁମେ ଯାହା କୁହ ସୁମିତ୍ରା, ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲା ବେଗୁନିଆ ପାଖ ଅଟ୍ରିଠାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଦିନ ସନ୍ତାନ ଆଶାରେ ପାଣିରେ ବୁଡ଼ି ଗୁଆ ଖୋଜୁଥିବା ଦୃଶ୍ୟ ଯେ ଦେଖିଛି, ସେ ଜାଣିବ ନାରୀ ସନ୍ତାନ ପାଇଁ କିପରି ପାଗଳିନୀ । ମାଘ ମାସର ହାଡ଼ଥରା ଶୀତରେ ସନ୍ତାନକାମୀ ଶହ ଶହ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକ ସେ କୁଣ୍ଡ ଭିତରୁ ଯାହା ପାଆନ୍ତି, ତରତରରେ ଆଖିବୁଜି ଗିଳିପକାନ୍ତା । ହିନ୍ଦୁ ନାରୀର ଅଟଳ ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି ଏଥିରେ । ତୁମର ଏ ବିଷୟରେ ଧାରଣା କଣ କହିପାରିବ ସୁମିତ୍ରା ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ଏଥିରେ ନିଶ୍ଚୟ ସତ୍ୟତା ରହିଛି । ସବୁ ତୀର୍ଥ ସାରି ମନୋରମା ମଧ୍ୟ ଏଠାକୁ ଯାଇଥିଲା । କୁଣ୍ଡରୁ କଣ ପାଇ ଏକା ନିଃଶ୍ୱାସକେ ତାହା ଗିଳିଥିଲା, ସେ ଅବଶ୍ୟ କାହା ଆଗରେ ପ୍ରକାଶ କରିନି । ତେବେ ଦେଖାଗଲା ଯେ, ତା ପରେ ପରେ ସେ ହେଲା ଗର୍ଭବତୀ । ସନ୍ତାନ ପାଇଁ ନାରୀ ଅନ୍ତରର ବେଦନା ନାରୀ ଛଡ଼ା ଆଉ କେହି ବୁଝିବେ ନାହିଁ । ଜାୟା ଓ ଜନନୀ ରୂପେ ସେ କାଳ କାଳ ଧରି ପୁରୁଷର ସେବା କରି ଆସିଛି । ହାତରେ ଶଙ୍ଖା ଓ ମୁଣ୍ଡରେ ସିନ୍ଦୂର ପିନ୍ଧି, ଜାୟା ହେବାର ଗୌରବ ଲାଭ କରି ଯେ ଜନନୀ ଆସନରୁ ବଞ୍ଚିତା ହୁଏ, ତାର ଜୀବନ ବ୍ୟର୍ଥ ହୁଏ । ଏ କଥା ବୋଧେ କେହି ଅସ୍ୱୀକାର କରିବେନି ।

(ଏତିକିବେଳେ ଦୀନୁ ଆସିଛି–ସଙ୍ଗରେ ବାବୁଲି ଓ ଗୀତା)

ସୁକାନ୍ତ

–

(ଦୁହିଙ୍କୁ କୋଳକୁ ଟାଣି ଆଣି) ବାବୁଲି, ଗୀତା ! କଣ ତୁମର ଏତେ ଡେରି ହେଲା, ଶୁଣେ ?

ଗୀତା

–

ଆମର ଡ୍ରାମା ହବ, ବାବା । ତୁମେ ଦେଖିଯିବ ଯେ ! ବୋଉବି ଯିବ । ଦେଖିବ, ଆମର ଡ୍ରାମା କେମିତି ଫାଷ୍ଟକ୍ଳାସ୍‌ ହେବ ।

(ସୁକାନ୍ତ ଓ ସୁମିତ୍ରା ପରସ୍ପରକୁ ଚାହିଁ ହସୁଥିଲା ବେଳେ)

(ପରଦା)

[ଷ୍ଟେନୋଗ୍ରାଫର ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ ବାବୁଙ୍କ ଘର । ପରଦା ଉଠିବା ବେଳକୁ ଦେଖାଗଲା–ସୁମିତ୍ରା ଓ ଚାରୁ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହେଉଥିଲେ । ଦୁହିଙ୍କର ମୁହଁ ହସ ହସ । ଚାରୁ ସୁମିତ୍ରାଙ୍କର ସମ୍ପର୍କୀୟା ଭଉଣୀ ।]

ଚାରୁ

–

ସୁମି ଅପା ! ଆଜି କେତେ ଦିନକେ ଟିକିଏ ମନେ ପଡ଼ିଗଲା । କଣ ବାଟ ଭୁଲି ଚାଲିଆସିଲ ନା କଣ ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ନାଇଁ ମ ଚାରୁ, ସବୁବେଳେ ତୋ କଥା ମନେପଡ଼େ । ହେଲେ ବେଳ କୋଉଠି ମିଳୁଛି ? ବାବୁ ତ ମାସକେ କୋଡ଼ିଏ ଦିନ ଗସ୍ତରେ ଯିବେ, ପିଲା ଦୁଇଟି ଯିବେ ସ୍କୁଲକୁ । ଘରଟା ଏକଦମ୍‌ ଖାଲି । ଗୋଟେ ଚାକର ଅଛି ଯେ, ତା କଥା କଣ କହିବି ଭଉଣୀ ! ନିପଟ ଓଲୁଟା । ରୋଷେଇରେ ଟିକିଏ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଗୋଟେ କୁଆଡ଼ୁ ବୁଢ଼ୀ ଆଣିଲେ ଯେ, ତା ସେବା କରୁ କରୁ ମୋ ବେଳ ଗଲା । ଏଇ ତ ମୋ ସଂସାର ! ମରିବାକୁ ବେଳ ନାହିଁ । ଆସି ହେଉଛି କେଉଁଠି ? ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ ବାବୁ କାହାନ୍ତି ? ଘରେ ନାହାନ୍ତି ନା କଣ ?

ଚାରୁ

–

ବଢ଼ି ଅଞ୍ଚଳକୁ ଯାଇଛନ୍ତି ଆଜିକି ସପ୍ତାହେ ହେଲା । ଆସୁ ଆସୁ ଆଉ ଚାରି ପାଞ୍ଚ ଦିନ ଲାଗିଯିବ । ଆଚ୍ଛା ଝଡ଼ି, ବଢ଼ି ହେଲା ଯେ, ସେ ଅଞ୍ଚଳ ଲୋକ ତ ଯାହା ହଇରାଣ ହରକତ ହେଲେ, ତା ସଙ୍ଗକୁ ଏମାନେ ବି ଯାଇ ଘାଣ୍ଟି ହେଉଛନ୍ତି ।

ସୁମିତ୍ରା

–

(ଚାରୁ ବେକକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି) ଦେଖି, ଦେଖି ଚାରୁ, ତୋର ଏଇ ହାରଟା ! କେଡ଼େ ସୁନ୍ଦର ଦିଶୁଛି ମ ! ଏବେ ବୋଧେ କରିଛୁ ?

ଚାରୁ

–

ନାଇଁ ମ, ସିଏ କଲିକତା ଯାଇଥିଲେ ଗସ୍ତରେ । ସେଇଠୁ ଏଇଟା ଆଣିଛନ୍ତି ଏଇ ମାସେ ହେବ । ଏବେ ନୂଆକରି ଏ ଡିଜାଇନର ଡାୟମଣ୍ଡ ହାର ବାହାରିଥିବା ଦେଖି ଗୋଟେ ନେଇଆସିଲେ । ତାଙ୍କ ସାଙ୍ଗ ବି ଜଣେ ଅଧେ ଏଥିରୁ ଆଣିଛନ୍ତି ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ଚମତ୍କାର ହୋଇଛି ସତେ ! କେତେ ଟଙ୍କାଯାଏଁ ପଡ଼ିଲା ?

ଚାରୁ

–

ମୁଁ ପରା ତାଙ୍କୁ ଟଙ୍କା କଥା ପଚାରିବାରୁ, କହିଲେ–ହାରଟା ପିନ୍ଧ । କିମିତି ମନଲାଖି ହୋଇଛି ଦେଖ, ଟଙ୍କାରୁ କ’ଣ ମିଳିବ ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ଅନ୍ଦାଜ କେତେଯାଏଁ ହେବ ?

ଚାରୁ

–

ସାଇପଡ଼ିଶାରେ ଯିଏ ଦେଖୁଛି, କହୁଛି–ଡାୟମଣ୍ଡ ହାର, ଅନ୍ତତଃ ଟଙ୍କା ଦୁଇ ହଜାରଯାଏଁ ହେବ ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ଆଚ୍ଛା, ଚାରୁ ! ମତେ ଟିକିଏ ଏଇଟା ଦିଅନ୍ତୁନି ? ମୁଁ ନେଇ ତାଙ୍କୁ ଦେଖାନ୍ତି ଏବଂ ମୋ ପାଇଁ ଗୋଟେ ଆଣିବାକୁ ବରାଦ କରନ୍ତି ।

ଚାରୁ

–

ଏଇ କଥା ତ ? ନିଅ । ଡେପୁଟି କଲେକ୍ଟର ସୁକାନ୍ତ ବାବୁଙ୍କର କଣ ପଇସାର ଅଭାବ ଅଛି ଯେ....

ସୁମିତ୍ରା

–

ହଉ, ଦେ । ମୋର ଏ ହାରଟା ତୁ ରଖିଥା । ଆଜି ତ କୋଡ଼ିଏ ତାରିଖ ହେଲା । ମୁଁ ତତେ ପାଞ୍ଚ ଛଅ ଦିନ ଭିତରେ ଫେରାଇଦେବି ।

ଚାରୁ

–

ନାଇଁ ମ ଅପା, ତୁମ ହାରଟାକୁ କଣ ବଦଳ ରଖିବି ? ଆସିବ ତ ପାଞ୍ଚ ଛଅ ଦିନ ଗଲେ । ହାର ପାଇଁ ମୁଁ କହୁନି । ମଝିରେ ମଝିରେ ଟିକିଏ ଏମିତି ମାଡ଼ିଆସୁଥିବ । ମୋ ରାଣ ଅପା, ନିଶ୍ଚୟ ଆସିବ ।

(ପରଦା)

[କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ାର ବି. ଡ଼ି. ଓ. ମହେନ୍ଦ୍ରନାଥଙ୍କର ସରକାରୀ ବାସଭବନ । ବହୁ ଆଡ଼ମ୍ୱରପୂର୍ଣ୍ଣ ସାଜସଜ୍ଜା ହୋଇଛି । ମହେନ୍ଦ୍ରନାଥଙ୍କ ପୁଅର ଏକୋଇଶା ଓ ନାମକରଣ ଉତ୍ସବ ସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଯାଇଛି । ପରଦା ଉଠିବା ପରେ ଦେଖାଗଲା–ମହେନ୍ଦ୍ରନାଥ, ମନୋରମା, ସୁକାନ୍ତ ଓ ସୁମିତ୍ରା ଏକାଠି ବସି ଆଳାପ କରୁଛନ୍ତି ।]

ମହେନ୍ଦ୍ର

–

ସୁକାନ୍ତ ବାବୁ, ଆପଣ ଓ ସୁମିତ୍ରା ଦେବୀ ମୋତେ ଯେଭଳି ଭାବେ ସାହାଯ୍ୟ କଲେ, ବାସ୍ତବରେ ତାହା ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ । କିଭଳି ମୁଁ ଆପଣଙ୍କର ପ୍ରଶଂସା କରିବି, ଭାବିପାରୁନି । ଯାହା ହେଉ, ସେଥିପାଇଁ ଆପଣମାନଙ୍କୁ ଆନ୍ତରିକ ଧନ୍ୟବାଦ ଦେଉଛି । ଆପଣମାନଙ୍କର ଉପକାର ଶୁଝି ପାରିବି ନାହିଁ ।

ମନୋରମା

–

ସୁମିତ୍ରାକୁ ମୁଁ ଧନ୍ୟବାଦ ଦେବା କଥା । କାରଣ ବାଲ୍ୟକାଳରୁ ଆମେ ଦୁହେଁ ଅତି ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ସହପାଠିନୀ ଥିଲୁ । ନିମ୍ନପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରଠାରୁ କଲେଜଯାଏଁ ଆମେ ଏକାଠି ଅଧ୍ୟୟନ କରିଆସିଛୁ । ଆଇ. ଏ. ପାସ୍‌ କରିବା ପରେ ଆମେ ଦୁହେଁ ଆଉ ଅଧିକ ଅଧ୍ୟୟନ କରିପାରିବା ସୁଯୋଗ ପାଇ ନ ଥିଲୁ । ସୌଭାଗ୍ୟକ୍ରମେ ଏକା ତିଥିରେ ଆମର ବାହାଘର–ପୁଣି ଦୁଇ ଜଣ ଉଚ୍ଚପଦସ୍ଥ ଓ. ଏ. ଏସ୍‌. ଅଫିସରଙ୍କ ସହିତ । ଖାଲି ଗୋଟିଏ ବିଷୟରେ ମୁଁ ପଛେଇ ଯାଇଥିଲି ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ସେ ଅଭାବ ଆଜି ତୋର ପୂରଣ ହୋଇଯାଇଛି । ଏଣିକି ଟିକିଏ ହୁସିଆର; ନ ହେଲେ ପୁଣି ବର୍ଷକୁ ବର୍ଷ ଏହିଭଳି ଉତ୍ସବରେ ଯୋଗ ଦେବାକୁ ଆମକୁ ଦୌଡ଼ିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।

(ସମସ୍ତେ ଠୋ ଠୋ ହସିଲେ)

ମନୋରମା

–

ପାଠ ପଢ଼ିଲାବେଳେ ତ ତୁ ଏତେ ମୁହଁଫିଟା ନ ଥିଲୁ ସୁମି ! ସୁକାନ୍ତ ବାବୁ ତତେ ଭାରି ଦୁଷ୍ଟା କରି ଦେଇଛନ୍ତି, ନୁହେଁ ? ଯାହାହେଉ, ଅନେକ ଦିନ ପରେ ସାକ୍ଷାତ–ପୁଣି ଏଭଳି ଏକ ଅବିସ୍ମରଣୀୟ ଦିନରେ । ସୁମି, ବହୁଦିନ ଯାଏଁ ଏହା ମନେ ରହିବ ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ବାସ୍ତବିକ୍‌ ବଡ଼ ଆନନ୍ଦରେ ଏହି ଦିନ କେତୋଟି କଟିଲା । ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବ, ସାଙ୍ଗସାଥୀ, ଆତ୍ମୀୟସ୍ୱଜନଙ୍କ ଗହଣରେ ଏ ସୁଖର ଦିନଗୁଡ଼ିକ ବହୁଦିନଯାଏଁ ମନେ ପଡ଼ିବ ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ଆମ ପାଇଁ ମନୁ ଓ ମହେନ୍ଦ୍ର ବାବୁ ବି ଯେତେ ତକ୍‌ଲିପ ଭୋଗ କରିଛନ୍ତି, ତାହା ମଧ୍ୟ ।

ମହେନ୍ଦ୍ର

–

ନା, ନା, କ୍ଷମା କରିବେ । ଆପଣମାନେ ଆଉ ମାସେ ଏଠାରେ ରହିଲେ ବି ଆମର ତିଳେମାତ୍ର ଦୁଃଖ ନାହିଁ । ବରଂ ଅସୁମାରି ଆନନ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ବେଳ କଟିବ ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ଏ ଚାକିରୀ ଜୀବନରେ ଭାଇ ସେ ସୁଯୋଗ କେଉଁଠି ମିଳୁଛି ? ଇଚ୍ଛା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଗାଁ-ଗଣ୍ଡାକୁ ବି ଟିକିଏ ଯାଇ ହେଉ ନାହିଁ ।

ମହେନ୍ଦ୍ର

–

ହଁ ଭାଇ, ତା ନୁହେଁ ଆଉ କଣ ? ନିଜ ଇଚ୍ଛା ଅନୁସାରେ ଆଉ ଚଳିବାକୁ ଚାରା ଅଛି ? (ଘଣ୍ଟାକୁ ଚାହିଁ) ମନୋରମା ! ଆମେ ସମସ୍ତେ ତ ଏଠି ବସିଲେ । ତେଣେ ତାଙ୍କର ଗାଡ଼ିବେଳ ହୋଇଯାଉଛି । ତୁମେ ଯା-ଚା, ଜଳଖିଆ ଟିକିଏ ପଠାଅ ।

ମନୋରମା

–

ହଁ, ହଁ, ମୁଁ ଯାଉଛି ।

(ଚାକର ଚା, ଜଳଖିଆ ନେଇ ଆସିଲା–ମନୋରମା ବି ଫେରିଲେ । ଗୋଟିଏ ଡିସ୍‌ରୁ ସୁମୀ ଓ ମନୁ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଡିସ୍‌ରୁ ମହେନ୍ଦ୍ର ଓ ସୁକାନ୍ତ ଖାଇଲେ । ପରେ ପରେ ଚା ପାନାନ୍ତେ ମହେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଇଙ୍ଗିତରେ ଡ୍ରାଇଭର ସେମାନଙ୍କୁ ବସ୍‌ଷ୍ଟାଣ୍ଡରେ ଛାଡ଼ିଦେଇ ଆସିବାକୁ ଗାଡ଼ି ବାହାର କଲା । ସୁକାନ୍ତ ଓ ସୁମିତ୍ରା ଯଥାକ୍ରମେ ମହେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ମନୋରମାଙ୍କ କରମର୍ଦ୍ଦନ କରି ବାବୁଲି ଓ ଗୀତାଙ୍କ ସହ ବିଦାୟ ନେଲେ ।)

(ପରଦା)

[ସୁକାନ୍ତ ବାବୁଙ୍କ ଘର । ପରଦା ଉଠିବା ପରେ ଦେଖାଗଲା–ସୁକାନ୍ତ ବାବୁ ଚିନ୍ତାମଗ୍ନ । ମୁଣ୍ଡରେ ହାତ ଦେଇ ସେ ବାରମ୍ୱାର ଦୀର୍ଘଶ୍ୱାସ ଛାଡ଼ୁଛନ୍ତି । ସୁମିତ୍ରା ଦେବୀ ଥରକୁ ଥର ଲୁଗା କାନିରେ ଲୁହ ପୋଛୁଛନ୍ତି । କିଛି ସମୟ ନୀରବ ରହିବା ପରେ....]

ସୁକାନ୍ତ

–

(ଅତି ବ୍ୟଥିତ ହୋଇ) ଆଚ୍ଛା, ସୁମିତ୍ରା ! ହାରଟି କେତେବେଳଯାଏଁ ତୁମ ବେକରେ ଥିଲା ବୋଲି ତୁମେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଛ ?

ସୁମିତ୍ରା

–

କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ବସ୍‌ଷ୍ଟାଣ୍ଡରେ ମୁଁ ଦେଖିଛି–ହାର ଥିଲା । ତା ପରେ ଆମେ ବସରେ ବସିଲେ । ବସ୍‌ରୁ ଓହ୍ଳାଇବା ବେଳକୁ ହାର ଅଛି କି ନାହିଁ, ମୁଁ କହିପାରିବିନି । ପୁଣି ରିକ୍‌ସାରେ ଆମେ ଆସିଲେ ଘରକୁ । ଘରେ ଦେଖେ ତ ହାରଟି ମୋ ବେକରେ ନାହିଁ । କାଳେ ବେକରୁ ଖସି ଲୁଗାପଟାରେ ଲାଗିଯାଇଥିବ ବୋଲି କେତେ ଝଡ଼ାଝଡ଼ି କଲି । ମାତ୍ର......

ସୁକାନ୍ତ

–

ମୁଁ ତ ତନ୍ନ ତନ୍ନ କରି ବସ୍‌ ଭିତର ଖୋଜିଲି । ଡ୍ରାଇଭର ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଯାତ୍ରୀଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ପଚାରିଲି । କାହିଁ, କେହି କିଛି କହିପାରିଲେ ନାହିଁ ! ଦୈବକ୍ରମେ ୩୦୩ ନମ୍ୱର ରିକ୍‌ସା, ଯେଉଁଥିରେ ଆମେ ବସାକୁ ଆସିଲେ–ତାକୁ ବି ପଚାରିଲି । ସେ ହାର ମୋଟେ ନେଇନି ବୋଲି କାକୁତି ମିନତି ହୋଇ କହିଲା । ତେବେ ହାର ଆଉ ଗଲା କୁଆଡ଼େ ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ବସ୍‌ରୁ ଓହ୍ଳାଇ ରିକ୍‌ସା ଧରିବା ପାଇଁ ଆମେ ଯେଉଁତକ ବାଟ ଚାଲି ଚାଲି ଆସିଲେ, ସେହି ଖଣ୍ଡକରେ ପଡ଼ିଯାଇଥିବ ବୋଲି ମୁଁ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଛି ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ତୁମ ବିଶ୍ୱାସ ଯଦି ସତ୍ୟ ହୁଏ, ତେବେ ସେ ହାର ଆଦୌ ମିଳିବ ନାହିଁ । କାରଣ ପ୍ରତି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ଶହ ଶହ ଯାତ୍ରୀ ସେ ବାଟରେ ଯା-ଆସ କରନ୍ତି । ସାମାନ୍ୟ ଆଲୋକପାତରେ ସେଥିରେ ଥିବା ମୂଲ୍ୟବାନ୍‌ ପ୍ରସ୍ତର ଖଣ୍ଡମାନ ଆଲୋକିତ ହୋଇ ଯେ କୌଣସି ଲୋକର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିବା ଅସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ମୁଁ ଚାଣ୍ଡାଳୁଣୀ କାହିଁକି ତାହା ଆଣିଲି ? କି ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ମୋର ! ମୁଁ କଣ କରିବି-? ହେ ଭଗବାନ ! ମତେ ଏ ବିପଦରୁ ଉଦ୍ଧାର କର ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ତୁମେ ତାହା ଆଣିବାବେଳୁ ମୁଁ ତୁମକୁ ବାରମ୍ୱାର ମନା କରୁଛି, ସେଇଟି ଫେରାଇ ଦେବାକୁ । ତୁମେ କଣ ମୋ କଥା ରଖିଲ ? ମୋ ଉପଦେଶ ଯଦି ମାନିଥାଆନ୍ତ, ତେବେ କାହିଁକି ଆମେ ଏଭଳି ଏକ ଦୁରବସ୍ଥାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇ ଥାଆନ୍ତେ ? ନିଜର ନ ଥିବା ଜିନିଷ ପରଠାରୁ ମାଗି ଆଣି ପିନ୍ଧିବାରେ ଏତେ ସଉକ କାହିଁକି ମୁଁ ତ ଜାଣି ପାରୁନି !

ସୁମିତ୍ରା

–

ଏ ସବୁ ପାଇଁ ମୁଁ ଦାୟୀ । ତେଣୁ ଯେ କୌଣସି ଦଣ୍ଡ ପାଇଁ ମୁଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଅଛି । ମୁଁ ତ ସଉକି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଆଣି ନ ଥିଲି, ତୁମକୁ ଦେଖାଇବାକୁ......

ସୁକାନ୍ତ

–

ଦଣ୍ଡ ଆଉ ପୁରସ୍କାରର ପ୍ରଶ୍ନ ଏଠାରେ ଉଠୁନି, ସୁମିତ୍ରା ! ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି, ମୁଁ କିପରି ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ ବାବୁଙ୍କ ମୁହଁ ଦେଖାଇବି ? କଣ କହି ମୋର ଏ ଅକ୍ଷମଣୀୟ ଅପରାଧ ପାଇଁ କ୍ଷମା ଚାହିଁବି ? ପ୍ରାୟ ଦୁଇ ତିନି ହଜାର ଟଙ୍କାର ଏ ଭଳି ଏକ ମୂଲ୍ୟବାନ ହାର ବଦଳରେ କଣ ଦେଇ ମୁଁ ତାଙ୍କର କ୍ଷତିପୂରଣ କରିବି ?

(ଏତିକିବେଳେ ଚାକରାଣୀ ହାରା ମା ଆସି ପହଞ୍ଚିଲା)

ହାରା ମା

–

ସା’ନ୍ତେ, ମା’ଙ୍କୁ ଆଉ କିଛି କୁହନ୍ତୁନି ସା’ନ୍ତେ ! ଆଜିକୁ ତିନି ଦିନ ହେଲା ତାଙ୍କ ମୁହଁ ଅଧୁଆ ରହିଚି । କେତେ ନେହୁରା ହେଇ କହିଲି, ମୁଣ୍ଡିଆ ମାଇଲି, ଯାହା ହବାର ହେଇଗଲା । ଯୁଆଡ଼ୁ ହେଲେ ଟଙ୍କା ଶୁଝା ହବ । ଆପଣ ଏମିତି ବାଇଆଣୀ ପରି ହେଲେ କେମିତି ଚଳିବ ? ବାବୁ, ଦେଖୁନାହାନ୍ତି ତାଙ୍କ ରୂପ ? ଚମ୍ପାଫୁଲ ପରି ଦେହ ଆଉ ମୁହଁର ରଙ୍ଗ ଏକବାରେ କଳାକାଠ ପଡ଼ିଗଲାଣି ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ମୁଁ ସବୁ ବୁଝୁଚି ହାରା ମା ! ସୁନା ହଜିଲେ ଦୋଷ, ପାଇଲେ ବି ଦୋଷ । ଠିକ୍‌ ସେହିଭଳି ଗୋଟେ ହାର ମୁଁ କେଉଁଠୁ ପାଇବି, କହିଲୁ ?

ହାରା ମା

–

ଏଡ଼େ ବଡ଼ ମୁଲକ ଆଉ ଏତେ ଲୋକଙ୍କର ହାକିମ ଆପଣ । ଆପଣଙ୍କୁ କୋଉ କଥା ବା ଅପୂରୁବ ହେଇଚି ? ମଣିଷ ମରିଗଲେ ତ ଲକ୍ଷେ ଟଙ୍କାର ମୁଣ୍ଡ ଯାଉଚି ସା’ନ୍ତେ, କଣ କରିବା ? ସବୁ ଏଇ କପାଳର ଦୋଷ, ସା’ନ୍ତେ ! ଆଉ ଗଲା କଥାଗୁଡ଼ାକ ଭାବନ୍ତୁନି । ବାବୁଲି ବାବୁ ଆଉ ଗୀତା ମା, ସା’ନ୍ତାଣୀଙ୍କର କନ୍ଦାକଟା ଦେଖି ଭୋକଉପାସରେ ସ୍କୁଲକୁ ଯାଉଛନ୍ତି । କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି ସେମାନଙ୍କ ମୁହଁ, ଆଖି ଫୁଲି ଫୁଲି ରହିଛି । ବାବୁ, ଆପଣଙ୍କ ହାତ ଧରୁଚି ବାବୁ–ଚିନ୍ତା କରନ୍ତୁନି । ଆପଣଙ୍କର ଯୋଉ କ୍ଷତି ହେଇଚି, ଭଗବାନ ତାହା ଦିନେ ନା ଦିନେ ନିଶ୍ଚୟ ପୂରଣ କରିବେ । ଆଉ ମନବ୍ୟସ୍ତ କରନ୍ତୁନି । ଆପଣଙ୍କ ଦେହ ମଧ୍ୟ ଶୁଖି କଳାକାଠ ହୋଇଗଲାଣିୂ । ସା’ନ୍ତେ, ସକାଳୁ କିଛି ଖାଇନ । ଆସି ରାତି ହେଲାଣି । ଟିକିଏ ଜଳଖିଆ ଆଣିବି ?

ସୁକାନ୍ତ

–

ହଉ ଯା । ଆଚ୍ଛା, ସୁମିତ୍ରା ! ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ ବାବୁଙ୍କ ଘରୁ ହାରଟି ଆଣିବାର ଆଜିକୁ କେତେ ଦିନ ହେଲା ? କେଉଁଦିନ ତାହା ତୁମେ ଫେରାଇବାକୁ କହିଥିଲ ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ଆଜି ତାକୁ ଫେରାଇବା କଥା ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ଗୋଟେ କାମ କରିପାରିବ, ସୁମିତ୍ରା !

ସୁମିତ୍ରା

–

କଣ କହୁନା !

ସୁକାନ୍ତ

–

ତୁମର ସବୁ ଅଳଙ୍କାର ଆଣ । ତାକୁ ବନ୍ଧା ଦେଇ ଟଙ୍କା ଦୁଇ ତିନି ହଜାର ଯୋଗାଡ଼ କରିବା । ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଗୋଟିଏ ଡାଇମଣ୍ଡ ହାର ବରାଦ ନ କଲେ ଅସୁବିଧା ହେବ । କାରଣ ତାକୁ ତିଆରି କରିବାକୁ କାରିଗର ଅନ୍ତତଃ ସପ୍ତାହେ ସମୟ ନେବ । ଠିକ୍‌ ସେମିତି ଏବଂ ସେହି ଓଜନର ହାରଟାଏ ନ ହେଲେ ନ ଚଳେ । କାରିଗର କଣ ଅବିକଳ ସେମିତି ହାରଟାଏ ଗଢ଼ିଦେଇ ପାରିବ ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ବକ୍‌ସି ବଜାର ଇପାରି ଗୋବିନ୍ଦ ରାମୁଲୁ ଦୋକାନକୁ ମୁଁ ଦିନେ ହାରଟିକୁ ନେଇ ଯାଇଥିଲି । ସେ କହିଲେ–ସେ ଭଳି ଡାଇମଣ୍ଡ ହାରଟାଏ କରିବାକୁ ଟଙ୍କା ଦୁଇ ହଜାର ପଡ଼ିବ ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ଆଚ୍ଛା, ତୁମେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ରହିଥାଅ । ମୋତେ ତୁମର ସବୁତକ ଅଳଙ୍କାର ଦିଅ । ହାତର ମୁଦି ଓ କାଚ ମଧ୍ୟ । ମୁଁ ଯାଇ ଆଗ ଟଙ୍କା ନେଇଆସେ । ତା ପରେ ଇପାରି ଦୋକାନକୁ ଯିବା ଓ ହାରଟିଏ ଯଥାଶୀଘ୍ର ଦେବାକୁ ବରାଦ କରିବା ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ତୁମେ ଟିକିଏ ଅପେକ୍ଷା କର । ମୁଁ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଅଳଙ୍କାରତକ ନେଇ ଆସେ-।

(କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ମଞ୍ଚ ଅନ୍ଧକାର ହୋଇଗଲା–ସୁମିତ୍ରା ସବୁତକ ସୁନା ଅଳଙ୍କାର ନେଇ ଆସିଲେ । ମଞ୍ଚ ଆଲୋକିତ ହେବା ବେଳକୁ ଦେଖାଗଲା–ସୁମିତ୍ରା ସୁକାନ୍ତଙ୍କ ହାତକୁ ଅଳଙ୍କାରତକ ବଢ଼ାଇ ଦେଉଛନ୍ତି ।)

ସୁକାନ୍ତ

–

ଆଚ୍ଛା, ମୋର ମୁଦିତକ, ପିଲାଙ୍କର ଚେନ୍‌ ଇତ୍ୟାଦି ଯାହା ଥିଲା, ସବୁ ଦେଇଛ ତ ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ହଁ, ହଁ, ସବୁ ଦେଇଛି । ମୋର ହାର, ଚାରୋଟି କାଚ, ମୁଦି, ରୁଲି ପ୍ରଭୃତି ମଧ୍ୟ ଦେଇଛି । ମୋର ବିଶ୍ୱାସ ହେଉଛି, ସବୁତକ ବନ୍ଧା ଥୋଇଲେ ନିଶ୍ଚୟ ଟଙ୍କା ହୋଇଯିବ ।

ସୁକାନ୍ତ

–

ଯଦି ନିଅଣ୍ଟ ହୁଏ ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ହାତ ଉଧାର କିଛି ମିଳିବନି ?

ସୁକାନ୍ତ

–

କାହାକୁ କାହିଁକି ଧାର ଉଧାର ମାଗିବା ? ନିଅଣ୍ଟ ହେଲେ ମୋ ସାଇକେଲଟି ଓ ରେଡ଼ିଓଟିକୁ ବିକିଦେଲେ ଚଳିବନି ?

ସୁମିତ୍ରା

–

ଯାହା ତୁମର ଇଚ୍ଛା । ମୋ ଲାଗି ଏ ଘରର ମାନ-ସମ୍ମାନ ଇଜ୍ଜତ ସବୁ ମାଟିରେ ମିଶିଗଲା । ଶେଷକୁ ଦେହ, ମୁଣ୍ଡ ବି ଖାଲି କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲା । (ସୁକାନ୍ତଙ୍କ ହାତ ଦୁଇଟିକୁ ଲୁହ ଛଳ ଛଳ ଆଖିରେ ଧରିପକାଇ) ମୋ ଅପରାଧ ପାଇଁ ମୋତେ କ୍ଷମା ଦିଅ । ଜୀବନରେ ଏଭଳି ଅପରାଧ ମୁଁ ଆଉ କେବେ କରିବି ନାହିଁ । ଆଜି ଶପଥ କରି କହୁଛି–ବଞ୍ଚିଥିବା ଯାକେ କୌଣସି ସୁନା ଗହଣା ପିନ୍ଧିବା ପାଇଁ ମୁଁ ଆଉ ଅଳି କରିବି ନାହିଁ । ମୋର ଏହି ପାଣିକାଚ ମୋ ହାତରେ ଚିରଦିନ ଝଟକୁ ଥାଉ–ମୋତେ ଏହି ଆଶୀର୍ବାଦ କର । (ସୁକାନ୍ତଙ୍କ ଚରଣ ତଳେ ମୁଣ୍ଡ ଲଗାଇ ପ୍ରଣାମ କରିବା)

ସୁକାନ୍ତ

–

(ତରତରରେ ଉଠାଇ ପକାଇ) ସୁମିତ୍ରା ! ଏଭଳି ଧକ୍‌କା ଆମେ ଆଜିଯାଏଁ ପାଇ ନ ଥିଲେ । ତୁମେ ଭାଙ୍ଗିପଡ଼ନି, ସୁମିତ୍ରା ! ଭଗବାନ ଯାହା କରନ୍ତି ପ୍ରାଣୀର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ । ଆମ ପାଇଁ ଏହା ଭଗବାନଙ୍କର ଅଭିଶାପ ନୁହେଁ ସୁମିତ୍ରା, ଆଶୀର୍ବାଦ ।

(ପରଦା)

[ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ ବାବୁଙ୍କ ବସାଘର । ସୁକାନ୍ତ ବାବୁ ସୁନା ରୂପା ସମସ୍ତ ଗହଣା ବନ୍ଧା ଦେଇ, ଦୁଇ ହଜାର ଟଙ୍କା ଆଣି, ଇପାରି ଗୋବିନ୍ଦ ଦୋକାନରେ ଅବିକଳ ପୂର୍ବର ଡାୟମଣ୍ଡ ହାର ପରି ଏକ ହାର ତିଆରି କରି ସୁମିତ୍ରାଙ୍କ ସହ ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ ବାବୁଙ୍କ ଘରକୁ ଯାଇଛନ୍ତି । ସୁକାନ୍ତ ଓ ସୁମିତ୍ରା ବେଶଭୂଷା ଅତି ମଳିନ । ଉଭୟଙ୍କ ମୁହଁରେ ବିଷାଦର କାଳିମା ଢାଙ୍କି ହୋଇ ଯାଇଛି । ପରଦା ଉଠିବା ପରେ ଦେଖାଗଲା–ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ ବାବୁ, ସୁକାନ୍ତ ବାବୁ ଓ ସୁମିତ୍ରାଙ୍କୁ ସ୍ନେହ ସମ୍ଭାଷଣ ଜଣାଇ ଘର ଭିତରକୁ ପାଛୋଟି ନେଉଛନ୍ତି ।]

ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ

–

ଗୁଡ୍‍ ଇଭନିଂ, ସୁକାନ୍ତ ଭାଇ ! ଆରେ, ସାଙ୍ଗରେ ଅପା ଯେ !

ସୁକାନ୍ତ

–

(ପ୍ରତିନମସ୍କାର ଜଣାଇ) ପାଞ୍ଚ ସାତ ଦିନ ହେଲା ଆସିବୁ ଆସିବୁ ବୋଲି ଭାବୁଥିଲୁ । ସବୁବେଳେ ଇଚ୍ଛା ହୁଏ ଆସିବାକୁ; କିନ୍ତୁ ଆସି ହେଉଛି କେଉଁଠି ? ନାନା ଜଞ୍ଜାଳ, ଶେଷରେ ପୁଣି ଏକ ବଡ଼ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଗଲୁ-।

ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ

–

ଆପଣ ଓ ଅପାଙ୍କ ବେଶଭୂଷା ଓ ଚେହେରାରୁ ତାହା ପରିଷ୍କାର ଜଣାପଡ଼ୁଛି । ଏକା ସାଙ୍ଗେ କଣ ଦୁହେଁଯାକ ଅସୁସ୍ଥ ହୋଇପଡ଼ିଲେ ?

(ଟିକିଏ ଉଚ୍ଚ ସ୍ୱରରେ ଚାରୁଙ୍କୁ ଡାକ ପକାଇଲେ)

ଚାରୁ

–

(ପ୍ରବେଶ କରି ଓ ଉଭୟଙ୍କୁ ନମସ୍କାର କରି) ବଡ଼ ସୌଭାଗ୍ୟ ମୋର ଆଜି । ଅପା ! ତୁମେ ଏମିତି କାହିଁକି ଦେଖାଯାଉଛ ? ସୁକାନ୍ତ ଭାଇ ମଧ୍ୟ-। କଣ ହୋଇଛି ତୁମମାନଙ୍କର ? ଦୁହେଁଯାକ କାହିଁକି ଏପରି ମ୍ଳାନ ଓ ବିଷର୍ଣ୍ଣ ଦେଖାଯାଉଛ ? କଥା କଣ ?

ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ

–

ମୁଁ ତ ସେହି କଥା ଭାବୁଛି ।

ସୁମିତ୍ରା

–

ଆମମାନଙ୍କର ଦୁର୍ଦ୍ଦିନ କଥା କଣ କହିବୁ ?

ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ

–

ସୁକାନ୍ତ ଭାଇ ! କ’ଣ ହୋଇଛି ଆପଣମାନଙ୍କର ?

ସୁକାନ୍ତ

–

ଆମେ କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଯିବା କଥା ତୁମେ ଜାଣିଛ । ବଡ଼ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ; ତୁମ ଡାୟମଣ୍ଡ ହାରଟି ସୁମିତ୍ରା ବାଟରେ କେଉଁଠାରେ ହଜାଇ ଦେଲେ । ଅନୁରୂପ ଏକ ହାର ପାଇଁ ଆମର ସମସ୍ତ ଗହଣା ବନ୍ଧା ଦେଇ କୌଣସିମତେ ଦୁଇ ହଜାର ଟଙ୍କା ଯୋଗାଡ଼ କରି, ଇପାରି ଗୋବିନ୍ଦକୁ ବରାଦ ଦେଇ ଏ ହାରଟି ଆଣିଛୁ । ମଜୁରୀ ଓ ତିଆରି ପାଇଁ ମୋଟ ବାଇଶି ଶହ ଟଙ୍କା ପଡ଼ିଲା । (ହାରଟି ବାହାର କରି ଏଇଟିକୁ ରଖ ଓ ଆମକୁ ଋଣମୁକ୍ତ କର ।

ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ

–

ସୁକାନ୍ତ ଭାଇ ! ମୋତେ ଟିକିଏ ଆଗରୁ ଆପଣ ଏ ବିଷୟରେ କାହିଁକି କହିଲେ ନାହିଁ ? ଦେଢଶ’, ଦୁଇଶ’ ଭିତରେ ଦରମା ପାଉଥିବା ଏକ ଷ୍ଟେନୋଗ୍ରାଫର ପକ୍ଷରେ ଦୁଇ ହଜାର ଟଙ୍କାର ଡାୟମଣ୍ଡ ହାର କିଣିବା କଣ ସମ୍ଭବ ? ମୋ ପକ୍ଷରେ ତାହା ଆକାଶ କୁସୁମ ସିନା ! କଲିକତା ଫୁଟ୍‌ପାଥରେ ଏକ ଫେରିବାଲାଠାରୁ ମାତ୍ର ପାଞ୍ଚଟି ଟଙ୍କାରେ ମୁଁ ତାହା କିଣିଛି ।

ସୁକାନ୍ତ ଓ ସୁମିତ୍ରା

–

(ଏକାସଙ୍ଗେ ବିସ୍ମିତ ହୋଇ) ଏଁ, ମାତ୍ର ପାଞ୍ଚ ଟଙ୍କା !

ରାଧାଗୋବିନ୍ଦ

–

ମୋତେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତୁ–ହାରଟିର ପ୍ରକୃତ ମୂଲ୍ୟ ପାଞ୍ଚ ଟଙ୍କା । ଏଇ ସପ୍ତାହକ ମଧ୍ୟରେ ମୋର ପୁଣି କଲିକତା ଯିବାର ଅଛି । ଯଦି ସେ ଭଳି ହାର ଦରକାର, କହିଲେ ଆଉ ଦୁଇ ତିନୋଟି ଆଣିଦେବି । ରଖନ୍ତୁ, ଆପଣଙ୍କର ଏ ମୂଲ୍ୟବାନ ହାର । ମୋ ପାଖରେ ଏ ହାର ମାଙ୍କଡ଼ ହାତରେ ଶାଳଗ୍ରାମ ପରି ହେବ ସିନା !

ଚାରୁ

–

(ହସି ହସି) ଅପାଙ୍କ ପାଇଁ ଏ ହାର ଉପଯୁକ୍ତ ।

(ହାରଟିକୁ ସୁମିତ୍ରାଙ୍କ ବେକରେ ପିନ୍ଧାଇ ଦେଲେ)

(ମେଘ ଉହାଡ଼ରୁ ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ ଚନ୍ଦ୍ର ହସିଉଠିଲା ପରି ସମସ୍ତଙ୍କ ମୁଖମଣ୍ଡଳରେ ପ୍ରସନ୍ନତା ଭରିଗଲା ।)

(ପରଦା)